Con đường suy tàn của Trung Quốc

Đánh giá nhanh sau bữa tối hồi hộp giữa Trump và Tập

Như vậy về căn bản cuộc gặp trực tiếp lần này chỉ là một bài kiểm tra thái độ, mà Trump ở vào thế thượng phong. Tập Cận Bình không đạt được gì ngoài việc hưu chiến tạm thời trong ba tháng. Chính xác hơn là chưa leo thang chiến tranh. Còn tất cả các điều khoản Mỹ đưa ra vẫn còn nguyên đó, vẫn lơ lửng trên đầu Tập. Tất nhiên có thêm thời gian chút nào thì tốt hơn lúc ấy cho Tập và nền kinh tế TQ. Nhưng về cơ bản tôi thấy TQ vẫn chưa có giải pháp gì đáng kể để thoát hiểm. Còn về phía Trump, các quân bài của Mỹ vẫn nguyên vẹn, chưa kể những quân chưa rút ra. Với Trump, rõ ràng đã nhận thấy thái độ biết điều của Tập. Điều ấy chỉ củng cố sự tự tin của ông và đám cố vấn vào những gì họ đang làm. 

Một số người cho rằng hưu chiến 90 ngày là thắng lợi của Tàu. Nhưng tôi cho là Trump ở vào thế kẻ cho ân hạn, và thời gian cũng có lợi cho các tính toán và chuẩn bị của phía Mỹ. Thêm nữa, như thế sẽ tạo ra tính chính danh hơn cho các đòn mạnh tay sau 90 ngày nữa. Như một số bình luận trước đây của tôi, tôi không thấy Trump - hay chính xác hơn là Đảng Cộng Hoà, có ý thoả hiệp hay nương tay với Tàu. Bằng chứng qua các đạo luật và hành động liên quan đến Biển Đông gần đây. Mỹ quyết tâm khuất phục Tàu là điều có thật, như đã làm với Nhật trong thập niên 1980 hay với Liên Xô. Mỹ làm vì trật tự thế giới mà trong đó Mỹ sinh tồn. Nên cuộc chiến tranh thương mại hiện thời chỉ là những làn khói nhỏ lơ phơ bốc lên từ một chiến trường chưa bùng nổ. Cái chiến trường mà ở đó Mỹ bảo vệ sinh mạng cho chính mình (còn có bảo vệ được hay không thì lại là chuyện khác.)

Trung Quốc to nhưng hành động không dựa trên Luật Quốc tế, mà cũng không có Đạo lớn (như các hệ giá trị cơ bản của con người) nên Mỹ có rất nhiều lá bài để túc tắc rút ra đánh dần. Một hành động mang tính biểu tượng rất cao. Vì Mỹ biết Tàu là nước trọng thể diện. Tàu sẽ trả đũa. Và do đó sẽ lấn sâu vào cái bẫy mà Mỹ đang giăng. Mỹ đang muốn Tàu nổi giận và phản ứng.

Một mình Trump không làm được điều này. Cần có sự đồng thuận của những người quyền lực nhất nước Mỹ và sự can dự của những bộ não mưu lược nhất. Mỹ đang dụ Tàu vào một Trân Châu Cảng mới.

Đây mới chỉ là một trong những con bài nhỏ, mà gần đây Mỹ nhẩn nha đánh xuống.

Để giành lợi thế trên đường đua bầu cử tháng 11 tới, Tổng thống Mỹ Donald Trump buộc phải vực dậy nền kinh tế theo hình chữ V, đồng thời lấy lại niềm tin của người dân trong cuộc chiến chống đại dịch COVID-19.

Cả hai vấn đề trên đều liên quan Trung Quốc. Do đó, chọn lựa chính sách gì để đảm bảo lợi ích quốc gia của Mỹ trước Trung Quốc sẽ là một trong những yếu tố quyết định thành bại cuộc đua sắp tới.

Thỏa thuận thương mại gặp khó

Ông Trump mới đây cho biết thỏa thuận thương mại "giai đoạn hai" với Trung Quốc hiện nay không còn là ưu tiên, sau khi quan hệ hai bên "tổn hại nghiêm trọng" vì dịch bệnh COVID-19. Trên chuyên cơ Không lực Một đến Florida ngày 10-7, ông Trump tiếp tục "đổ lỗi" cho Trung Quốc: "Họ đáng ra đã phải ngăn tai họa này. Họ đáng ra phải chặn nó lại. Nhưng họ không ngăn".

Trọng tâm của thỏa thuận thương mại "giai đoạn một" ký tháng 1-2020 là việc Trung Quốc cam kết mua 200 tỉ USD hàng hóa Mỹ, đặc biệt là nông sản như đậu nành và thịt heo.

Nhưng rồi Trung Quốc đến nay chưa thực thi cam kết như mong đợi từ phía Mỹ. Các chuyên gia Mỹ thực ra đã sớm xem lời hứa này là không thực tế.

Chính vì vậy, khi được hỏi liệu căng thẳng Mỹ - Trung sẽ khiến thỏa thuận "giai đoạn hai" đổ vỡ hay không, ông Trump khẳng định ông thậm chí không nghĩ về nó nữa vì hiện nay ông còn nhiều thứ phải lo.

Đã có hơn 3 triệu người Mỹ mắc COVID-19, và trong số này ít nhất 133.000 người đã chết, theo thống kê của Đại học Johns Hopkins. Thiệt hại nhân mạng và kinh tế, cộng thêm tâm lý xã hội bất ổn, lại càng khiến một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc lúc này trở nên quan trọng hơn, như một cứu cánh cho nền kinh tế và cả khả năng tái đắc cử của ông Trump.

Ngổn ngang trước bầu cử

Tuần này, phe vận động tranh cử của ứng viên tổng thống bên Đảng Dân chủ Joe Biden đã chỉ trích thỏa thuận "giai đoạn một" của ông Trump: "Cuộc chiến thương mại tất tay và thỏa thuận "giai đoạn một" trống rỗng của Trump với Trung Quốc là một thảm họa chưa từng thấy, gây ra sự tổn thương tối đa cho công nhân và nông dân Mỹ, trong khi đã không làm gì để ngăn sự lạm dụng thương mại của Bắc Kinh".

Tuy nhiên, việc ông Trump khẳng định "không nghĩ tới" thỏa thuận tiếp theo với Trung Quốc lại nhiều khả năng là chiêu bài hợp lý trong bối cảnh hiện nay.

Tuyên bố trên được đưa ra khi hàng loạt mối quan tâm chính của ông Trump trên bàn nghị sự đều ngổn ngang trước thềm bầu cử. Trong nước, số ca COVID-19 tiếp tục tăng mạnh và ảnh hưởng tới tỉ lệ chấp thuận của cử tri. Việc Trung Quốc chưa thực thi thỏa thuận "giai đoạn một" cũng tạo áp lực lên nông dân, những cử tri đang chờ ông Trump thực hiện lời hứa.

Trong khi đó, tình hình Triều Tiên cũng không mấy sáng sủa. Bà Kim Yo Jong, em gái của Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un, mới đây cũng bi quan cho rằng sẽ khó có một cuộc thượng đỉnh nào sắp tới.

Tuy vậy, những khó khăn và dang dở này mặt khác lại tạo một lợi thế đặc biệt cho ông Trump trong cuộc bầu cử. Theo đánh giá của truyền thông Mỹ, thỏa thuận tiếp theo với Trung Quốc sẽ là tâm điểm, với việc các bên lo ngại một trong hai nước sẽ rút lui khỏi "thỏa thuận một".

Điều này có xảy ra hay không cũng là tin không vui cho... Đảng Dân chủ của ứng viên Biden, người đã không ở vị trí tham gia thỏa thuận với Trung Quốc ngay từ đầu, cũng là người không thể nào buộc phía Trung Quốc phải "xóa cờ chơi lại", tức phá hỏng nỗ lực đàm phán suốt 2 năm qua.

Như tôi đã nhận định trong một tút trước, thế giới đang chuẩn bị cho khả năng về một cuộc Chiến Tranh Lạnh Mới, trong đó Trung Quốc sẽ bị phương Tây phong toả hoàn toàn trong 30 năm hoặc 50 năm trước khi tan rã. Lần này, không phải Hoa Hạ dựng lên vạn lý trường thành xung quanh mình, mà là thế giới phương Tây và đồng minh.

Theo khả năng này, sự tan rã của Trung Quốc sẽ được báo hiệu từ việc Mỹ chấp nhận để Đài Loan trở thành thành viên Liên Hợp quốc, và tiến tới trở thành một đảo quốc độc lập mang tên Cộng Hoà Đài Loan, không còn liên quan gì đến China kể cả trong tên gọi (hiện nay tên chính thức của Đài Loan vẫn là Trung Hoa Dân Quốc).

Bước thứ hai của quá trình tan rã là Tân Cương, dưới sự ủng hộ của thế giới Hồi giáo, chủ yếu là Thổ Nhĩ Kỳ, sẽ tách thành một nước Cộng hoà Hồi giáo. Chúng ta không biết tên gọi của nước đó là gì nhưng chắc chắn sẽ không mang cái tên thuộc địa ô nhục là Tân Cương (cương vực mới của Hoa Hạ) nữa. Việc thành lập nước Cộng hoà Hồi Giáo này sẽ không dễ dàng, thậm chí còn khó khăn hơn việc Ukraine thoát khỏi ảnh hưởng của Nga, vì việc hình thành một nước cộng hoà Hồi giáo mới sẽ thay đổi cục diện quyền lực của thế giới Hồi Giáo và Phương Tây Thiên Chúa giáo trong những thế kỷ tiếp theo. Do đó, Mỹ và Phương Tây sẽ phải cân nhắc rất kỹ về việc này. Nga cũng có sự ảnh hưởng trong câu chuyện này nhưng dù sao Nga cũng đang trên đà suy tàn và sẽ phải tập trung lực lượng cho việc giữ vững miền Viễn Đông trước sự xâm thực không ngưng nghỉ của Trung Quốc.

Bước tan rã thứ ba là Tây Tạng trở lại độc lập, dù vùng Đông Tạng có thể vĩnh viễn mất về cho Trung Quốc như một thoả hiệp chính trị. Sự độc lập của Tây Tạng phụ thuộc phần lớn vào sự trỗi dậy của Ấn Độ trong 50 năm tới.

Nhân tiện, tôi cũng muốn khẳng định lại là việc phong toả Trung Quốc và các bước trong kịch bản nêu trên hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định chọn phe của Ấn Độ. Cũng hệt sự sự sụp đổ của Liên Xô phụ thuộc vào việc Trung Quốc đã nghiêng về phía Mỹ sau trận bóng bàn lịch sử. Hiện nay, chiến lược lôi kéo Ấn Độ về phe mình được Mỹ thiết kế thông qua Đại kế hoạch Indo-Pacific Mở và Tự do (FOIP). Nếu Ấn Độ chấp nhận tham gia Quad (Bộ Tứ Kim Cương) thì tấm màn thép mới sẽ từ từ hạ xuống với Trung Quốc và sự tan rã theo ba bước nêu trên sẽ diễn ra trong khoảng 50 năm sau đó.

Lãnh đạo Tàu ý thức rõ khả năng này. Tập Cận Bình sẽ cố gắng xoay sở trước khi Sáng Kiến Vành Đai Con Đường (BRI) sụp đổ vì lý do tài chính. Dù ông cố gắng giữ vị trí lãnh đạo trong thập kỷ tiếp theo, hay bị loại bỏ trong đảng hay bị lật đổ, thì di sản ông để lại cũng là một nước Tàu suy tàn. Hệt như Putin đã làm với nước Nga trong mấy chục năm qua.