Khi tỷ phú đô la làm tổng tư lệnh

Chưởng lực của Cái Bang Trăm Béo.

Thị trường chứng khoán Tàu mất 1/4 số điểm trong năm 2018, tương đương 2,3 nghìn tỷ Mỹ kim. Để các bạn hình dung con số này có ý nghĩa thế nào, tôi xin lấy một vài so sánh. Nó gần bằng GDP của Ấn Độ nước có 1,4 tỷ dân, bằng hai lần GDP của Indonesia - nước có dân số và GDP lớn nhất ASEAN. Nó cũng bằng khoảng 10 lần GDP của Việt Nam và bằng gần 40 lần dự trữ ngoại hối của Việt Nam.

Việc chứng khoán giảm mạnh thế này sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến quy mô tài sản của các cá nhân và doanh nghiệp, và vì thế có thể lan toả sang cả các ngân hàng. Tuy nhiên, thảm hoạ đối với hệ thống ngân hàng Tàu chỉ xảy ra khi giá bất động sản bắt đầu suy sụp. Cái này thì hiện chính phủ Tàu vẫn đang phải chống đỡ bằng mọi giá. Và đến được khi nào thì chưa ai biết.

Sự giảm điểm của thị trường chứng khoán, tiếc thay, không phải là kết cục, mà mới chỉ sự khởi đầu. Vì thị trường Ck phản ánh kỳ vọng (chạy trước) về nền kinh tế. Điều ấy có nghĩa là sự suy giảm của nền kinh tế thực mới chỉ bắt đầu.

Điều này cho thấy Tập Cận Bình hầu như không còn gì để đàm phán với Trump. Chỉ có bó tay cúi đầu trong các cuộc đàm phán sắp tới mà thôi.

Finally, the author of the Art of the Deal started his game with the student of the Art of War. Cuối cùng thì tác giả của tác phẩm Thương Pháp (Art of the Deal) đã bắt đầu ván cờ sinh tử với kẻ môn đồ của tác phẩm Binh Pháp (Art of War).

"Chiến tranh là việc hệ trọng của Quốc gia", Tôn Tử đã mở đầu cuốn Binh Pháp bất hủ của ông như vậy. Cho nên, cuộc chiến với Syria đã được tính toán rất kỹ, trước đó một thời gian dài. Cái đó thuộc về chiến lược.

Nhưng việc bấm nút hỏa tiễn vào lúc Tập Cận BÌnh đang nghe cháu gái của Trump líu lo đọc thơ Lý Bạch, thì lại thuộc về nghệ thuật.

Thật mỉa mai, vì chưa có lệnh của Tập Cận Bình, cũng chẳng biết ý của Chủ tịch ra sao, nên báo chí Trung Quốc cứ đơ hết cả ra, im như thóc trong mấy ngày Chủ tịch đi vắng. Một sự diễu cợt chua cay với nền độc tài Trung Quốc. Với một nước dân chủ hơn, thì bất luận ý kiến nguyên thủ thế nào, ông ấy đang ở đâu, thì báo chí hay dân chúng cứ làm um tý mẹt lên cái đã. Bởi vì điều đó bộc lộ quan điểm, nhãn quan, giá trị, và lương tâm của nhân dân nước đó, của dân tộc đó. Đằng này, hơn 1 tỷ dân Trung Quốc và 100 triệu đảng viên Trung Quốc cứ há hốc hết cả mồm ra, không biết nên nói cái gì. Thế thì anh định lãnh đạo thế giới ra làm sao?

Nhưng đó chỉ là một cú vờn chuột trêu ghẹo nhăng nhít của ông vua đàm phán. Một công dăm ba việc. Kiểu vừa lên gối vừa nhổ nước bọt vào mặt đối phương.

Việc tấn công Syria, nằm trong một chiến lược lớn, nhiều nguyên do, nhiều mục đích. Khắp nơi trên mạng đã tốn rất nhiều bàn phím rồi, thôi không bàn nữa. Nhưng giờ nói riêng về tuyến trong quan hệ với anh Trung Quốc.

Việc Mỹ đơn phương hành động với Syria, là cánh cửa dọn đường cho tiền lệ với Bắc Triều Tiên - nếu muốn. Thời điểm đánh Bắc triều Tiên cũng đã chín muối, vì các lãnh đạo quốc phòng của Mỹ đã nêu lên e ngại, để lâu nữa, thì các cháu sẽ phát triển được công nghệ gắn đầu đạn hạt nhân vào tên lửa. Như thế, cục diện an ninh Đông Bắc Á sẽ thay đổi mà chạy theo sửa lại nó khó ra.

Vấn đề quan trọng là lời đe dọa của Trump về khả năng hành động đơn phương với Bắc Hàn trở nên đáng tin hơn bao giờ hết. Bởi vì Mỹ đã triển khai xong hệ thống tên lửa đánh chặn ở Nam Hàn. Thế tức là đã đủ điều kiện để tấn công, vì đều kiện phòng thủ đã hoàn thành.

Trong lý thuyết trò chơi, triển khai một hành động xung đột thật là điều tối kỵ (mặc dù không có nghĩa là không thể), vì tốn kém chi phí. Hệt như trong Binh Pháp Tôn tử đã dạy, cuộc chiến hiệu quả nhất là không có chiến tranh. Nhưng để điều này diễn ra, thì phải đạt được điều kiện là các đe dọa phải đáng tin. Nói nôm na, không phải dọa mồm, như Obama đã làm suốt trong 8 năm cầm quyền.

Nhân nói về Obama, và nhân cảm hứng đọc cái note của Le Tran Hai, thì theo đúng tinh thần cả vua tôi Nhà Trần, ta phải gọi Obama là Ả, như nhà Trần đã gọi phe chủ hòa trong dòng họ của mình là Ả Trần.

Bây giờ thì nếu Trump hâm lên (và sự hâm này đã trở nên đáng tin là có thể xảy ra) mà tấn công phủ đầu Bắc Hàn, thì việc cái anh Béo đó có bị tiêu diệt và phá hủy thực ra không phải việc lớn lắm. “Ta vì việc lớn, sá gì lũ dân đen” há chẳng phải là câu nói bất hủ mà Thành Cát Tư Hãn đã nói trên lưng ngựa sao?

Vấn đề là ở chỗ, nếu Mỹ tấn công trừng phạt Bắc Hàn, thì đúng là Mỹ đã vào tận sân nhà Trung Quốc mà vụt con chó hay ị bậy. Thế thì Trung Quốc còn mặt mũi nào với toàn thế giới, với các chư hầu, và với chính họ?

Nếu Trung Quốc ngăn cản Mỹ, thì cùng lắm cũng chỉ như Nga bây giờ ngăn cản Mỹ thôi. Tức là làm sao? Là họp hành đạp bàn đập ghế ở Liên Hợp Quốc. Nhưng sự thì đã rồi. Năm mươi quả tên lửa chiến lược đã rơi xuống.

Nếu Trung Quốc phát động chiến dịch quân sự chống lại Mỹ, thì thực ra chẳng có tính chính danh gì cả. Hóa ra anh lại ủng hộ một anh chàng luôn vi phạm luật pháp quốc tế à?

Và cuộc tấn công trừng phạt Bắc Hàn, nếu có, sẽ đưa các đồng minh của Mỹ trong khu vực (Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan) trở nên sát cánh với Mỹ hơn bao giờ hết.

Và cục diện an ninh ở Đông Bắc Á sẽ hoàn toàn thay đổi, nếu Trump có dở hơi lỡ mồm ra lệnh cho khoảng 100 quả tên lửa Tô Ma Hốc bắn vào Bình Nhưỡng. Và vì sự nhỡ mồm này đem lại một lợi thế to lớn trong việc xoay chuyển trục quyền lực của Mỹ trong khu vực và trên thế giới, nên khả năng sự nhỡ mồm xảy ra là rất lớn, rất khả thi.

Trung Quốc có thể đáp trả, hoặc hành động để lấy lại thế đàm phán của mình. Và địa điểm khả thi nhất sẽ là Biển Đông. Nhưng do phải chuẩn bị đi đón con, nên tôi sẽ không viết thêm gì về phần này nữa. Tất nhiên, chuyện này thì liên quan đến anh ninh của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á.

Tóm lại, nhiều người đã chê bai mỉa mai Trump gặp Tập trong thế yếu. Nhưng ngay khi cô cháu gái đang ngâm thơ Lý Bạch, thì chúng ta đã hiểu rằng Trump đã đánh xuống con át chủ bài.

Cuộc chơi mang đầy tính chiến lược, và về chiến thuật cũng thật là thiện xảo. Xét cho cùng, đã biết người chơi chơi hay như thế, việc của chúng ta là ngồi xem cho vui thôi.

Sau gần một nhiệm kỳ của ông Donald Trump, bố trí binh lực toàn cầu của quân đội Hoa Kỳ có các thay đổi rất rõ ràng:

1 - Ở Trung Á giao lộ Á - Âu, quân Mỹ đóng máy, kết thúc cuộc chiến tranh Afghanistan dài dằng dặc mà đến đoạn này không biết đánh nhau tiếp để làm gì.

2 - Ở châu Âu, giảm bớt binh lực, nhắc nhở các đồng minh NATO tự giải quyết các vướng mắc về an ninh với Nga, khu vực này coi bộ trong thế kỷ 21 cũng không còn ông nào đủ khả năng cạnh tranh siêu cường với Mỹ.

3 - Ở Trung Đông, bán một đống vũ khí cho các người anh em dầu mỏ, xong rồi vừa đấm vừa xoa kéo mấy ông tính khí nhã nhặn hơn để bình thường hóa quan hệ với Israel.

4 - Ở khu vực Á - Úc, đẻ luôn ra một khái niệm mới là Ấn Độ - Thái Bình Dương thay thế hoàn toàn khái niệm cũ Châu Á - Thái Bình Dương, thúc đít một lượt các đồng minh trong khu vực tăng tiền quốc phòng lên, mua nhiều vũ khí Mỹ vào (còi còi như Đài Loan cũng mua một mớ lớn), ký kết các hiệp ước cung cấp dịch vụ hậu cần cho máy bay, tàu chiến của nhau đi. Xong rồi tàu chiến, máy bay Mỹ cứ vài hôm lại chạy từ Bắc xuống Nam, vài hôm sau lại chạy từ Nam lên Bắc.

Nhìn tổng thể, thế trận Mỹ xoay trọng tâm đối đầu với CHND Trung Hoa đã cơ bản hoàn thành. Nhưng có đủ khả năng kiềm chế Trung Quốc hay không thì vẫn khó nói lắm, vì bản thân quốc gia này chả khác gì cả một châu lục lớn

Những người chỉ trích nói chính quyền Trump không có chiến lược về Trung Quốc. Một sự đánh giá về các động thái liên quan đến Trung Quốc của chính quyền Trump từ năm 2017 tiết lộ chính xác điều trái ngược.

Trong những tuần gần đây, Nhà Trắng nhấn mạnh đến hồi kết của chính sách tiếp xúc lâu nay của Mỹ đối với Trung Quốc, với việc các quan chức cấp cao của chính quyền Trump có bài phát biểu đốp chát nhắm vào Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) và hệ tư tưởng chuyên chế của họ.

Quân đội Hoa Kỳ đã vạch ra những lằn ranh đỏ đối với các yêu sách của Bắc Kinh tại Biển Đông và nhà chức trách đang trấn áp các nhà nghiên cứu Trung Quốc tại Hoa Kỳ có liên kết với Quân Giải phóng Nhân dân (PLA).

Vào ngày 21 tháng 7, Hoa Kỳ đã ra lệnh cho Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc (CHNDTH) đóng cửa Tổng lãnh sự quán Houston, viện dẫn các cáo buộc về vai trò của nó trong việc đẩy mạnh các nỗ lực gián điệp rộng lớn hơn của ĐCSTQ tại Hoa Kỳ. Động thái này được đưa ra vài ngày sau khi xuất hiện các bài báo cho rằng chính quyền Trump đang cân nhắc ngăn chặn tất cả đảng viên ĐCSTQ nhập cảnh vào Hoa Kỳ.

Những lời nói và hành động cứng rắn chống lại chế độ ĐCSTQ của chính quyền Trump đã khiến các nhà quan sát tuyên bố một "cuộc chiến tranh lạnh mới" giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Các nhà sử học trong tương lai có lẽ sẽ tập trung vào năm 2020 như là thời điểm khi sự cạnh tranh chiến lược gay gắt giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc biến thành một cuộc chiến tranh lạnh mới, nhà bình luận John Kemp của Reuters viết trong một bài báo ngày 22 tháng 7.

Những người chỉ trích đã đả kích chính quyền Trump vì không có chiến lược, hoặc tệ hơn không có chiến lược ngoại trừ việc tấn công Trung Quốc nhằm mục đích chiến thắng trong cuộc tái tranh cử.

"Tổng thống Trump đang theo đuổi một cuộc tấn công liều lĩnh, rời rạc và đơn phương chống lại Bắc Kinh, dường như được thiết kế để thúc đẩy chiến dịch tái tranh cử của ông, chứ không phải quản lý thách thức phức tạp do chế độ của Tập Cận Bình đặt ra", Ban biên tập tờ The Washington Post viết.

Một sự đánh giá kỹ lưỡng về chiến lược Trung Quốc của chính quyền Trump kể từ năm 2017 cho thấy sự đối lập hoàn toàn với những gì những người chỉ trích Trump nói. Chính quyền Trump có cách tiếp cận chiến lược rõ ràng và mạch lạc với Trung Quốc, nhưng phải linh hoạt về chiến thuật để hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược do thực tế kinh tế và sự phức tạp của thách thức ĐCSTQ.

Vi rút corona đã thay đổi các điều kiện kinh tế trước đây và tạo điều kiện thuận lợi hơn để chính quyền có lập trường cứng rắn hơn chống lại ĐCSTQ. Cuối cùng, những hành động cứng rắn và những phát ngôn mạnh bạo của chính quyền Trump đối với ĐCSTQ kể từ tháng 5 năm 2020 dường như ít liên quan đến việc thúc đẩy cơ hội tái đắc cử mà phần nhiều là nỗ lực thực sự để buộc ĐCSTQ phải chịu trách nhiệm trong việc lợi dụng đại dịch COVID-19 nhằm thúc đẩy mưu đồ thống trị của mình và phá vỡ cam kết quốc tế về Hồng Kông.

Chiến lược đáp ứng thực tế

Lập luận chính quyền Trump thiếu một chiến lược Trung Quốc có xu hướng bỏ qua sự tồn tại của các tài liệu nêu rõ chiến lược nói trên. Cách tiếp cận của chính quyền đối với Trung Quốc được nêu trong Chiến lược An ninh quốc gia năm 2017 và được mở rộng trong Cách tiếp cận chiến lược của Hoa Kỳ đối với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (từ đây sẽ gọi là USSAPRC) được công bố vào ngày 20 tháng 5 năm 2020.

Các tài liệu này vạch ra một cách rõ ràng vì sao Trung Quốc là "đối thủ cạnh tranh chiến lược" lâu dài của Hoa Kỳ, tuyên bố cách tiếp cận chiến lược của Mỹ đối với Trung Quốc sẽ được hướng dẫn bởi "chủ nghĩa hiện thực có nguyên tắc" (principled realism), và lưu ý các chính sách của Hoa Kỳ được thiết kế để bảo vệ lợi ích của Mỹ và buộc ĐCSTQ phải chấm dứt hành vi hiểm ác và cư xử như nhà nước có trách nhiệm.

USSAPRC năm 2020 tuyên bố "cách tiếp cận cạnh tranh" của Mỹ đối với PRC có mục tiêu cải thiện khả năng phục hồi của "các tổ chức, liên minh và quan hệ đối tác" của Hoa Kỳ để đối phó với những thách thức mà PRC đặt ra, cũng như "bắt buộc Bắc Kinh phải chấm dứt hoặc giảm các hành động gây hại cho lợi ích quốc gia, lợi ích quan trọng của Hoa Kỳ và của các đồng minh và đối tác của chúng ta".

USSAPRC năm 2020 nhiều lần tuyên bố Mỹ sẽ làm việc với các đồng minh, các quốc gia đối tác và các tổ chức quốc tế về mối đe dọa của ĐCSTQ. Các chính sách lớn về Trung Quốc của chính quyền Trump, bao gồm chiến tranh thương mại, xử phạt các công ty viễn thông do nhà nước hậu thuẫn và các quan chức Trung Quốc, và đình chỉ các miễn trừ đặc biệt của Hồng Kông vì luật an ninh quốc gia của ĐCSTQ, đều phù hợp với cách tiếp cận chiến lược được đưa ra trong năm NSS 2017 và USSAPRC 2020.

Lập luận chính quyền Trump thiếu một chiến lược liền mạch về PRC vì Tổng thống Trump "dao động một cách điên cuồng" về Trung Quốc bỏ qua sự phức tạp của việc đối đầu với ĐCSTQ trong khi bảo vệ lợi ích và an ninh quốc gia của Mỹ. Trong Chiến tranh Lạnh, Hoa Kỳ đã có thể cứng rắn với Liên Xô gần như ngay lập tức sau khi chế độ cộng sản thể hiện rõ tham vọng toàn cầu của họ bởi các nền kinh tế Hoa Kỳ và Liên Xô không hòa quyện chặt chẽ với nhau.

Tuy nhiên, chính quyền Trump không thể có đủ khả năng để đối đầu quá mức với ĐCSTQ một cách quá nhanh vì bốn thập niên của chính sách tiếp xúc đã tích hợp sâu sắc các nền kinh tế Hoa Kỳ và Trung Quốc. Bước vào tình trạng thù địch chiến tranh lạnh trước khi có một mức độ phân ly và chuẩn bị trong nước có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến an ninh và lợi ích kinh tế của Mỹ, cũng như của các đồng minh và các quốc gia đối tác. Nền kinh tế thế giới cũng sẽ bị tác động tiêu cực bởi một "cuộc chiến tranh lạnh mới" được khởi xướng sớm, điều này sẽ gây tổn hại cho lợi ích của Hoa Kỳ.

Trong khi đó, việc giới tinh hoa ĐCSTQ nắm thóp các doanh nghiệp và chính trị gia Mỹ, cũng như giới tinh hoa ở các quốc gia và tổ chức quốc tế khác, đồng nghĩa với việc bất kỳ hình thức phân ly nào giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đều gặp khó khăn. Bất chấp những phức tạp đó, học thuyết Trump về chủ nghĩa hiện thực có nguyên tắc có nghĩa là chính quyền Trump phải đối đầu với ĐCSTQ, ngay cả khi cuộc đối đầu bị kiềm chế bởi các rủi ro chính trị, kinh tế, tài chính và địa chính trị quan trọng. Chính quyền Trump cũng cần phải tạo tâm thế sẵn sàng cho nước Mỹ và người dân Mỹ, cũng như các đồng minh và các quốc gia đối tác, trong cuộc cạnh tranh chiến lược dài hạn và chắc chắn là không thể không có đau đớn với CHNDTH.

Trước đại dịch vi rút corona, chính quyền Trump đã đối phó với thách thức của ĐCSTQ thông qua việc thực hiện các chính sách cứng rắn phù hợp với cách tiếp cận chiến lược của nước này đối với CHNDTH, với sự linh hoạt về chiến thuật.

Có thể nhìn thấy rõ điều này thông qua chiến tranh công nghệ và chiến tranh thương mại của Trump. Ý tưởng đằng sau thỏa thuận thương mại của Trump với Trung Quốc không chỉ đơn thuần là thúc đẩy mua hàng như phê phán của những người chỉ trích, mà là buộc chế độ ĐCSTQ phải từ bỏ hành vi ác ý như trộm cắp tài sản trí tuệ và thực hiện thay đổi cấu trúc nhằm tự do hóa thực sự nền kinh tế Trung Quốc.

Để bắt ĐCSTQ phải tiến hành các cuộc đàm phán thương mại một cách nghiêm túc đòi hỏi phải áp thuế trừng phạt đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc để đưa ĐCSTQ ngồi vào bàn đàm phán. Tuy nhiên, để ký kết thỏa thuận, chính quyền Trump đã phải chịu đựng các chiến thuật trì hoãn từ ĐCSTQ (kéo dài các cuộc đàm phán, rút lại một dự thảo thỏa thuận v.v.) và đạt được thỏa hiệp một phần bằng cách đồng ý với cách tiếp cận "theo giai đoạn" với thỏa thuận thương mại.

Tổng thống Trump cũng cho thấy sự linh hoạt về chiến thuật để giữ cho ĐCSTQ đầu tư vào các cuộc đàm phán thương mại (mà nếu được thực hiện đúng cách) rốt cuộc sẽ làm tổn hại đến lợi ích của chế độ này, trong khi bảo vệ lợi ích của Mỹ bằng cách thể hiện mối quan hệ cá nhân với ông Tập Cận Bình, trong lúc đổ lỗi (một cách chính xác) cho các chính quyền Mỹ trước đây vì cho phép ĐCSTQ lợi dụng Hoa Kỳ.

Trong khi đó, chính quyền Trump đã tận dụng cơ hội của các cuộc đàm phán thương mại để giáo dục công chúng Mỹ về hành vi tàn tệ của ĐCSTQ về thương mại, trộm cắp và gián điệp, cũng như chuẩn bị một cách tiếp cận của "toàn bộ chính phủ" đối với thách thức của ĐCSTQ. Chính quyền cũng dần dần tăng cường nỗ lực vạch mặt sự tăng cường quân sự và chủ nghĩa bành trướng của ĐCSTQ, các chiến dịch tuyên truyền và gây ảnh hưởng, gây áp lực lên Đài Loan, Hồng Kông và các quốc gia ở Biển Đông, và những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng trong bối cảnh đàm phán thương mại.

Những người chỉ trích cáo buộc Tổng thống Trump chỉ đơn giản muốn Trung Quốc mua thêm đậu nành Mỹ và ve vãn ông Tập Cận Bình cũng phải giải thích lý do tại sao ông không dàn xếp một thỏa thuận mua bán lớn với Trung Quốc từ lúc đầu thay vì kiên trì đàm phán cứng rắn với Trung Quốc và nhấn mạnh rằng các vấn đề cấp bách như trộm cắp tài sản trí tuệ phải được giải quyết. Những người chỉ trích cũng phải có câu trả lời cho lý do tại sao chính quyền liên tục gia tăng áp lực chống lại ĐCSTQ trên mọi lĩnh vực khi các cuộc đàm phán khó khăn đang diễn ra.

Chính quyền Trump cũng thể hiện sự tuân thủ chủ nghĩa hiện thực có nguyên tắc và chiến lược tổng thể về Trung Quốc bằng cách thắt chặt dần thòng lọng đối với các tổ chức viễn thông Trung Quốc như Huawei và ZTE.

Lệnh cấm của Mỹ đối với ZTE, được thay thế bằng một hình thức "án treo" sau khi Tổng thống Trump tỏ ra thiện chí với công ty sau lời kêu gọi của Tập, có tác dụng như một lời cảnh báo gửi đến ĐCSTQ về hành vi ác ý của họ, cho phép đàm phán thương mại có lợi cho lợi ích của Mỹ tiếp diễn, mua thêm thời gian cho chính quyền Trump để chuẩn bị cho cuộc cạnh tranh chiến lược chống lại PRC, và giáo dục công chúng Mỹ và thế giới về những nguy cơ của việc sử dụng thiết bị viễn thông do nhà nước Trung Quốc hậu thuẫn.

Sau khi ĐCSTQ bác một dự thảo thỏa thuận thương mại vào đầu tháng 5, Tổng thống Trump đã cấm Huawei mua linh kiện từ các công ty Mỹ và cấm các công ty Mỹ hợp tác và mua thiết bị viễn thông từ các công ty bị coi là rủi ro an ninh quốc gia như Huawei và ZTE.

Lệnh cấm của Hoa Kỳ đối với Huawei đã tỏ ra rất hiệu quả trong việc xoay chuyển các đồng minh, quốc gia đối tác và các công ty viễn thông lớn trên thế giới chống lại việc hợp tác với Huawei để xây dựng mạng 5G của họ và thay vào đó chọn các công ty không phải của Trung Quốc như Nokia và Ericsson.

Những người chỉ trích không sai mấy khi nhận xét chính quyền Trump đã phát động một cuộc tấn công đơn phương chống lại CHNDTH. Tuy nhiên, lời chỉ trích này vô lý nếu xét đến việc các đồng minh của Mỹ, các quốc gia đối tác, các quốc gia nhỏ và thậm chí các tổ chức quốc tế ngại ngần hợp tác với Hoa Kỳ chống lại ĐCSTQ, do đòn bẩy kinh tế của CHNDTH đối với họ và việc giới tinh hoa bị phụ thuộc.

Có thể nhận thấy mức độ nghiêm trọng trong sự ảnh hưởng của ĐCSTQ đối với các đồng minh của Hoa Kỳ và các quốc gia khác và sự lo ngại của chính quyền Trump trong bài phát biểu "Trung Cộng và Tương lai của thế giới tự do" của Ngoại trưởng Mike Pompeo.

Ông Pompeo nói rằng người Mỹ không thể bỏ qua mối đe dọa của ĐCSTQ lâu hơn nữa, nhưng trong khi Hoa Kỳ không thể đối mặt với thách thức này một mình, có lẽ "đã đến lúc hình thành một nhóm các quốc gia có cùng chí hướng, một liên minh mới của các nền dân chủ". Ông Pompeo cũng nêu ra ví dụ về một đồng minh NATO "đã không đứng lên theo cách cần thiết đối với Hồng Kông vì họ sợ Bắc Kinh sẽ hạn chế quyền tiếp cận thị trường Trung Quốc".

Với thực tế địa chính trị khi ấy, Hoa Kỳ luôn phải chủ động đứng lên chống lại ĐCSTQ và bắt các quốc gia khác phải trả giá vì chọn đứng về phía ĐCSTQ để yên tâm về sự ủng hộ và cam kết của họ khi đối mặt với thách thức của ĐCSTQ. Nếu không phải thế thì "hợp tác với các đồng minh" chỉ để mà hợp tác chỉ là biểu tượng và sự phô trương.

Chúng tôi đã phân tích vào tháng 7 năm 2019 rằng "sự thành công của hành động đơn phương mạnh mẽ của Mỹ đối với chế độ cộng sản Trung Quốc có thể đã khuyến khích các đồng minh, đối tác và các quốc gia khác ngày càng đứng lên chống lại ĐCSTQ và sự bắt nạt của nó... sự ủng hộ quốc tế dành cho Hoa Kỳ sẽ chỉ tăng lên nếu nước này giữ một đường lối cứng rắn chống lại chế độ cộng sản Trung Quốc".

Phân tích của chúng tôi đã được khẳng định bằng việc Vương quốc Anh, Pháp và các tập đoàn viễn thông lớn ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương từ bỏ Huawei khi Mỹ giữ vững quyết định cấm công ty này, cũng như sự công kích quốc tế mạnh mẽ nhằm vào ĐCSTQ vì chấm dứt quyền tự trị của Hồng Kông.

Nếu không có "chủ nghĩa đơn phương" chiến lược của chính quyền Trump, thì có thể thế giới phần lớn sẽ im lặng trước Hồng Kông và các nước ở khắp mọi nơi sẽ chấp nhận các sản phẩm 5G nguy hiểm của Huawei và đưa ĐCSTQ tiến thêm một bước để đạt được tham vọng toàn cầu.

Chất xúc tác vi rút corona

Một số người chỉ trích cho rằng chiến lược Trung Quốc và các hành động cứng rắn chống lại ĐCSTQ của chính quyền Trump trong năm nay là sản phẩm của những sự tính toán tái tranh cử của Tổng thống Trump. Một số người khác cho rằng Trump đang sử dụng Trung Quốc để đánh lạc hướng người dân Mỹ khỏi cách ông xử lý vi rút corona.

Tuy vi rút corona và tái tranh cử gần như chắc chắn là yếu tố trong suy nghĩ của Trump về Trung Quốc, các lập luận của những người chỉ trích không thuyết phục khi xét đến những gì chính quyền Trump đã làm đối với Trung Quốc kể từ năm 2017 và sự ngoan cố hành động theo kiểu ác tính của ĐCSTQ.

Như chúng tôi đã trình bày trong phần trước, chính quyền Trump có cách tiếp cận chiến lược rõ ràng với Trung Quốc và đã hành động đối với Trung Quốc theo một cách phần lớn là phù hợp với chiến lược của họ.

Nhiều chính sách và hành động về Trung Quốc có vẻ như "gay gắt" và "đột ngột" của chính quyền Trump chỉ được giáng ra sau nhiều năm điều tra và cảnh báo của Hoa Kỳ đối với ĐCSTQ. Chẳng hạn, chính quyền Trump bắt đầu nhấn mạnh sự công bằng và có đi có lại trong mối quan hệ Trung-Mỹ (đặc biệt là về thương mại) kể từ năm 2017.

Năm sau, Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ đã công bố một báo cáo điều tra về Mục 301, trong đó nêu ra các hoạt động thương mại không công bằng của ĐCSTQ và hành vi hiểm ác như trộm cắp tài sản trí tuệ và gián điệp.

Tuy nhiên, ĐCSTQ rõ ràng đã không chú ý đến đòi hỏi của chính quyền của Trump về sự công bằng và có đi có lại; Giám đốc FBI Christopher Wray lưu ý trong một bài phát biểu ngày 7 tháng 7 rằng cứ sau 10 giờ đồng hồ, cục lại mở một vụ phản gián mới liên quan đến Trung Quốc, và gần một nửa trong số gần 5.000 vụ phản gián FBI đang điều tra ở Mỹ có liên quan đến Trung Quốc.

ĐCSTQ cũng không cho thấy bất kỳ sự sẵn sàng cải cách nào; Ngoại trưởng Pompeo nói trong bài phát biểu ngày 23 tháng 7 rằng ủy viên Bộ Chính trị Dương Khiết Trì đã đưa ra "nhiều lời lẽ, nhưng không có đề nghị thay đổi bất kỳ hành vi nào đúng nghĩa" trong cuộc họp của họ ở Hawaii vào ngày 17 tháng 6.

Việc đóng cửa Tổng lãnh sự quán ở Houston và các bài báo viết rằng chính quyền Trump đang cân nhắc hạn chế việc đi lại của các đảng viên ĐCSTQ và gia đình của họ đến Hoa Kỳ phải được xem xét trong bối cảnh các cảnh báo và các cuộc điều tra trước đó của Hoa Kỳ, cũng như sự cứng đầu cứng cổ của ĐCSTQ.

Có một chỉ trích được đưa ra là lập trường được gia cố nhanh chóng của chính quyền Trump đối với PRC phần lớn được định hình bởi thực tế kinh tế mới do vi rút corona tạo ra và hành vi của ĐCSTQ trong đại dịch.

ĐCSTQ cho thấy họ là tổ chức Marxist-Leninist độc hại, thông qua các hành động trong đại dịch, bao gồm cả việc che giấu nguồn gốc của vi rút corona (kể cả việc tranh thủ sự giúp đỡ của Tổ chức Y tế thế giới thân thiện với ĐCSTQ) và truyền bá thông tin sai lạc (đặc biệt là đổ lỗi cho Mỹ về vi rút corona); lợi dụng đại dịch để thúc đẩy quyền bá chủ toàn cầu thông qua "chính sách ngoại giao khẩu trang"; và đe dọa các nước láng giềng thông qua các hoạt động quân sự ở Biển Đông, Biển Hoa Đông và trên biên giới Trung-Ấn.

Mặc dù không liên quan trực tiếp đến đại dịch, ĐCSTQ cũng nhân cơ hội này thông qua luật an ninh quốc gia đối với Hồng Kông, trên thực tế bãi bỏ chính sách "một quốc gia, hai chế độ" và từ chối tuân thủ Tuyên bố chung Trung-Anh mà ĐCSTQ đã đồng ý vào năm 1984. Việc ĐCSTQ làm xói mòn các quyền tự do ở Hồng Kông và phá hoại trật tự dựa trên luật lệ trong đại dịch đe dọa các lợi ích của Mỹ, và chính quyền Trump phải phản ứng để phù hợp với học thuyết của chủ nghĩa hiện thực có nguyên tắc.

Các thực tế kinh tế mới do vi rút corona gây ra mang lại cho chính quyền Trump nhiều không gian hơn để cứng rắn hơn với Trung Quốc - cách ly và phong tỏa có nghĩa là nhu cầu đối với hàng hóa Trung Quốc ở Hoa Kỳ thấp hơn, dẫn đến hiệu ứng tựa như là "phân ly"; các công ty Mỹ bắt đầu sản xuất thiết bị bảo hộ cá nhân trong nước; chính quyền Trump không còn có thể trông cậy vào thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ để bắt buộc ĐCSTQ thay đổi hành vi một cách hiệu quả vì ĐCSTQ sẽ không thể hoàn thành các cam kết mua hàng do vi rút corona và sẽ không thực tế nếu chính quyền Mỹ yêu cầu ĐCSTQ làm như vậy; và nền kinh tế Mỹ và toàn cầu, đã bị tàn phá bởi vi rút corona, sẽ không bị ảnh hưởng quá nhiều thêm nữa bởi một cuộc chiến tranh lạnh mới đang leo thang.

Tóm lại, hành vi của ĐCSTQ trong đại dịch đã buộc chính quyền Trump phải đáp trả bằng các biện pháp mạnh mẽ, trong khi vi rút corona tạo điều kiện kinh tế cho phép chính quyền cứng rắn hơn với ĐCSTQ với rủi ro kinh tế và chi phí thấp hơn đối với Hoa Kỳ. Ngoài ra, những hành động chống lại ĐCSTQ của chính quyền Trump ngày nay bắt nguồn từ nhiều cảnh báo và điều tra trước đó; các lập luận rằng những hành động như đóng cửa Tổng lãnh sự quán của Trung Quốc ở Houston Houston chỉ nhằm thúc đẩy chiến dịch tái tranh cử của Tổng thống Trump chỉ có giá trị nếu những người đưa ra lập luận có thể chứng minh rằng những hành động đó hoàn toàn là những quyết định tức thời được đưa ra độc lập với chiến lược Trung Quốc và các hành động trước đó của chính quyền Trump.

Hiệu quả chiến lược Trung Quốc của Trump

Những người chỉ trích chiến lược Trung Quốc và các hành động cụ thể của chính quyền Trump thường lập luận rằng chúng không hiệu quả, hoặc thậm chí vô nghĩa và thất sách. Ngược lại, chúng tôi thấy rằng chính quyền đã tạo ra kết quả rõ ràng với chiến lược Trung Quốc, cũng như các điểm gây áp lực vô hình nhưng không kém phần hiệu quả.

Có thể cho rằng cuộc chiến tranh thương mại của chính quyền Trump ảnh hưởng đến CHNDTH nhiều hơn Hoa Kỳ. Trong khi GDP của Mỹ không đạt mục tiêu 3% của Tổng thống Trump trong những năm chiến tranh thương mại (2018: 2,9%; 2019: 2,3%), số liệu thất nghiệp năm 2019 đạt mức thấp kỷ lục 50 năm, trong khi dữ liệu kinh tế cho thấy tác động của thuế quan đối với nước Mỹ chỉ hạn chế.

Ngoài ra, thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc đã giảm 17,6% xuống còn 345,6 tỷ USD vào năm 2019, cho thấy cuộc chiến thương mại đang có kết quả. Trong khi đó, dữ liệu kinh tế không đáng tin cậy của ĐCSTQ chỉ ra điểm yếu kinh tế ngày càng tăng do chiến tranh thương mại. GDP của Trung Quốc vào năm 2019, năm đầy đủ đầu tiên của cuộc chiến thương mại, đã giảm 0,64% so với một năm trước xuống còn 6,1% (GDP của Trung Quốc có thực sự tăng trưởng ở mức 6% hay không là một dấu hỏi; giáo sư kinh tế Hướng Tùng Tộ (Xiang Songzuo) của Đại học Nhân Dân nói rằng một "viện rất quan trọng" ở CHNDTH ước tính rằng tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong năm 2018 phải là 1,67%, hoặc thậm chí âm so với con số chính thức là 6,5%).

Theo số liệu từ Cục Thống kê quốc gia của CHNDTH, việc giảm xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ cũng ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất, với các khoản đầu tư vào lĩnh vực thứ cấp giảm 31,5% so với năm trước và đầu tư tư nhân vào tài sản cố định giảm 21%.

Dữ liệu chính thức của PRC cũng gợi ý về tình trạng lạm phát đình đốn: Giá sản xuất cho khu vực công nghiệp bắt đầu giảm vào năm 2018 và tiếp tục giảm xuống mức âm trong năm 2019. Đồng thời, giá tiêu dùng tăng đều trong năm 2019, đạt mức tăng 3% trong tháng 9 và 4,5% trong tháng 12; giá thực phẩm thậm chí còn tăng mạnh hơn tới 17,4% trong tháng 12 năm 2019.

Trong khi đó, các nhà phân tích ước tính trong năm 2018 rằng tỷ lệ thất nghiệp thực tế của Trung Quốc là hơn 22%, trong khi con số GDP chính thức thấp hơn trong năm 2019 cho thấy tỷ lệ thất nghiệp còn cao hơn vào năm 2019; các nhà phân tích cũng ước tính 80 triệu người đã bị mất việc vì vi rút corona vào năm 2020, hoặc cao hơn ba lần so với con số 26 triệu do nhà chức trách đưa ra. Thất nghiệp cao, giá tiêu dùng tăng và giá sản xuất giảm cho thấy Trung Quốc đang đi theo hướng lạm phát đình đốn.

Cuộc chiến thương mại cũng khiến ĐCSTQ gặp rắc rối trên mặt trận tuyên truyền. Thuế quan của Trump và bản chất tới lui của các cuộc đàm phán cho thấy sự khoác lác của ĐCSTQ về năng lực và thành tựu kinh tế của CHNDTH trong một lúc trước khi buộc phải thừa nhận thực tế phũ phàng.

Khi ĐCSTQ bắt đầu mất quyền kiểm soát đối với câu chuyện về chiến tranh thương mại, họ bắt đầu hạ thấp kế hoạch "Made in China 2025" gây tranh cãi trên phương tiện truyền thông chính thức, cũng như chiến dịch tuyên truyền "Amazing China" đầy khoa trương.

Cuộc chiến công nghệ của chính quyền Trump đã cản phá thành công cuộc tấn công 5G trên toàn cầu của Huawei và nỗ lực của ĐCSTQ để đạt được quyền bá chủ thế giới thông qua sự thống trị của công nghệ. Cụ thể, lệnh cấm Huawei của chính quyền dường như là một yếu tố quyết định trong việc gây ảnh hưởng để Anh, một đồng minh thân cận của Hoa Kỳ và là thành viên của liên minh tình báo Ngũ nhãn (Five Eyes), cấm Huawei tham gia mạng 5G của họ và loại bỏ Huawei khỏi các mạng hiện có.

Những động thái nhân quyền táo bạo của chính quyền Trump, như trừng phạt các quan chức cấp cao của ĐCSTQ vì đàn áp người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương và chạm vào các chủ đề "nhạy cảm" như Pháp Luân Công, gần như chắc chắn sẽ tác động đến cuộc đấu tranh phe phái tàn khốc trong hàng ngũ tinh hoa của ĐCSTQ.

Tập Cận Bình và các đối thủ phe phái của ông sẽ bị buộc phải tham gia vào một cuộc thư hùng nếu Hoa Kỳ hành động mạnh mẽ để buộc ĐCSTQ và các quan chức cá nhân chịu trách nhiệm cho các vi phạm nhân quyền nghiêm trọng vì các chiến dịch đàn áp của chế độ liên quan đến di sản chính trị của những lãnh đạo Đảng và những người ủng hộ họ.

Chính quyền Trump sẽ đánh vào gót chân Achilles của ĐCSTQ nếu triển khai lệnh cấm đến Mỹ đối với các đảng viên ĐCSTQ. Các bài báo về lệnh cấm được đề xuất đã thách thức ĐCSTQ trên các mặt trận ý thức hệ, tâm lý và chính trị - giới tinh hoa của Đảng sẽ không hài lòng với Tập vì khả năng gây tổn hại nhiều hơn đến lợi ích của họ, trong khi các đảng viên bình thường sẽ bị buộc phải xem xét lại tư cách đảng viên của họ và sự ủng hộ của họ dành cho ĐCSTQ khi cuộc chiến tranh lạnh mới giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ leo thang.

Cuối cùng, một nỗ lực đáng khen ngợi của chính quyền Trump nhằm tạo ra sự khác biệt rõ ràng giữa người dân Trung Quốc và ĐCSTQ tước đi các cơ hội quan trọng của ĐCSTQ để biến tuyên truyền thành lợi thế của họ và đặt ra mối đe dọa nghiêm trọng về tư tưởng, tâm lý và sự tồn tại cho Đảng. Đã vậy, ĐCSTQ đang bị buộc phải lý giải việc chỉ một mình họ đại diện cho người dân Trung Quốc, đặt họ vào thế phòng thủ.

Khi ĐCSTQ tìm cách gỡ gạc và tiếp tục tấn công, họ rốt cuộc sẽ buộc phải tập trung ít hơn vào việc lên án "thiên kiến ý thức hệ" của Hoa Kỳ đối với CHNDTH và thay vào đó là chơi lá bài "phân biệt chủng tộc". Chính quyền Trump cần các giải pháp mới để vô hiệu hóa các cáo buộc của ĐCSTQ về phân biệt chủng tộc, và phát huy động lực hiện tại trong cuộc chiến ý thức hệ chống lại ĐCSTQ.

Kết luận

Một cuộc đánh giá khách quan về chiến lược và hành động về Trung Quốc của chính quyền Trump kể từ năm 2017 sẽ kết luận rằng chính quyền đã cứng rắn và có chiến lược trong việc đối đầu với ĐCSTQ.

Những người nghiên cứu các hành động của ĐCSTQ, đặc biệt là trong đại dịch vi rút corona, cũng sẽ kết luận rằng các chính sách Trung Quốc gần đây của chính quyền Trump là những phản ứng trực tiếp đối với hành vi ác ý của Đảng chứ không hẳn là những nỗ lực nhằm củng cố chiến dịch tái tranh cử của Tổng thống Trump.

Chúng tôi tin rằng chiến lược Trung Quốc của chính quyền của Trump cho đến nay vẫn có hiệu quả trong việc đẩy lùi thách thức của ĐCSTQ. Tuy nhiên, vẫn còn chỗ để cải thiện; Ngoại trưởng Pompeo cho biết trong bài phát biểu ngày 23 tháng 7 rằng Hoa Kỳ phải tiếp xúc và làm cho người dân Trung Quốc trở nên mạnh mẽ hơn, nhưng không nói rõ về cách chính quyền Trump sẽ tiến hành nhiệm vụ này.

Cuối cùng, một con vật trở nên nguy hiểm nhất khi bị thương, và chính quyền Trump phải chuẩn bị cho màn trả thù đột ngột, bất cân xứng và không theo quy tắc của ĐCSTQ.