Trung Quốc
Không những vậy có cảm giác họ đã đi trước thế giới, như đã vượt qua cả hậu Covid để chuyển sang bình thường mới đúng nghĩa. Nhìn vào cách thực thi chính sách tiền tệ thì thấy: Để chống dịch Trung Quốc cũng bơm tiền ào ạt như bao nước khác. Trước đe dọa lạm phát họ cũng đã kịp thắt chặt chính sách tiền tệ từ cuối năm 2020-2021 chứ không phải đến 2022-2023 như Âu Mỹ. Và đến nay lại nới lỏng lần nữa nhưng có chọn lọc. Covid không còn là quan tâm lớn nhất của Trung Quốc, và cả của ông Tập Cận Bình.
Ông Tập đang bận tâm vào một việc khác - tất cả các động thái của ông ta từ năm 2019 đến nay đều nhắm tới mục tiêu này - nhiệm kỳ 3.
Tập Cận Bình là một chính trị gia của trường phái hướng đích cứng rắn. Con người ông như vậy. Hầu như không có ảnh nào thấy ông cười thật. Thảng hoặc ông có vẻ cười nhưng chỉ là nhếch môi như cười giả, vô cảm… và ánh mắt ông ta vẫn luôn trầm tư, u ám. Ông không thích tranh luận và không chấp nhận người bất đồng quan điểm dưới bất kỳ hình thức nào. Như Đặng Tiểu Bình ông rất thực dụng. Như ông Mao ông thẳng tay trừng trị các đối thủ xa và gần.
Sau 2 nhiệm kỳ cầm quyền của ông Tập Thường vụ Bộ Chính trị ĐCS Trung Quốc, từ một cơ quan ra quyết định tập thể nơi bảy người quyền lực nhất Trung Quốc có quyền phủ quyết và có thượng phương bảo kiếm bảo vệ người thân và cận thần của mình trước đây, nay đã trở thành một bộ máy cung cấp quyền lực cho 1 người là ông Tập Cận Bình. 6 người còn lại chỉ là một phần của bộ máy và trở thành cận thần của ông Tập. Từ thời sau ông Mao Trạch Đông, ông Tập là người quyền lực nhất và đang tiến dần đến quyền lực tuyệt đối tại Trung Quốc.
Kể cả như vậy để chuẩn bị cho nhiệm kỳ 3, mọi việc không hề dễ dàng, không phải không có lời ra tiếng vào và các ứng viên tiềm năng khác. Cần dẹp bỏ rủi ro, chuẩn bị lực lượng, dựng thế vững và lực mạnh hơn, sẵn sàng nền tảng tư tưởng để thực hiện vai trò lãnh đạo hạt nhân - tức duy nhất.
Ông Tập sẽ tập trung làm 6 việc.
1. Giữ vững thành quả chống Covid:
Khi ở Trung Quốc bắt đầu bùng phát Covid tưởng như không kiểm soát được đã có người bình luận đó như một dấu chấm hết cho sự nghiệp chính trị của ông Tập. Điều ấy càng thúc đẩy ông Tập sử dụng các biện pháp hà khắc nhất chống Covid. Và qua đó vượt qua thử thách lớn nhất đối với quyền lực cá nhân ông. Phải nói ông Tập đã biến họa của nhân loại thành phúc cho mình: thành công chống Covid đã giúp ông Tập củng cố quyền lực cá nhân.
Và bây giờ bằng mọi giá ông phải giữ vững thành quả chống Covid thành công như một dấu ấn quyền lực không chỉ trong nước và quốc tế. Do vậy mục tiêu Zero Covid và cách làm hiện sẽ được duy trì ít nhất đến hết năm 2022, sau Đại hội Đảng CSTQ lần thứ 20. Trung Quốc sẽ chấp nhận đóng cửa đến lúc ấy.
Trong lúc đóng cửa, họ có thị trường nội địa khổng lồ đang cần tái cơ cấu, và tiện thể các vấn đề sắc tộc sẽ được “tranh thủ” giải quyết.
2. Tái cơ cấu nền kinh tế:
Công cuộc tái cơ cấu nhằm biến Trung Quốc từ Công xưởng thế giới thành Thị trường của thế giới sẽ tiếp tục theo định hướng của ông Tập.
Kinh tế thị trường đặc thù Trung Quốc của ông Tập cần thoát khỏi những bất cập theo kiểu phương Tây, đặc biệt là khoảng cách giàu nghèo: hiện 20% hộ gia đình hàng đầu của Trung Quốc chiếm trên 45% thu nhập cả nước và 1% gia đình giàu nhất Trung Quốc sở hữu hơn 30% tài sản hộ gia đình.
Ông Tập cũng không thích các đại gia có hành vi vay mượn thái quá: theo ông đó là nguồn cơn của bất công bằng và bất ổn xã hội.
Và dĩ nhiên ông Tập càng không chấp nhận sự lớn mạnh của doanh nghiệp công nghệ cạnh tranh không lành mạnh, làm “băng hoại xã hội” (theo ông Tập) và sở hữu nguồn tài nguyên Big Data màu mỡ khi có quyền truy cập không hạn chế vào dữ liệu cá nhân (là điều đáng ra chỉ nhà nước mới được phép). Qua đó biến các ông chủ MXH thành quyền lực xã hội để rồi quay lại đòi “dạy” Chính phủ quản lý thị trường thế nào như Jack Ma, hay thành một người có quyền sinh quyền sát với mọi tài khoản mạng xã hội và khi muốn có thể sỉ nhục cả nguyên thủ quốc gia như các đại gia công nghệ Mỹ đối xử với ông Trump.
Một xã hội và nền kinh tế tốt, theo ông Tập, là nơi không có một số các doanh nghiệp siêu lớn mà của nhiều doanh nghiệp lớn vừa, vừa và nhỏ phát đạt cũng như các cá nhân thu nhập tốt. Và tất cả đều phục vụ các mục tiêu và phục tùng yêu cầu của Nhà nước.
Mục tiêu trước mắt của ông Tập trong tái cơ cấu kinh tế là không có các đại gia lắm chuyện khó bảo, tạo ra một tầng lớp thật lớn các trung lưu dễ bảo để có một thị trường tiêu dùng lớn nhất thế giới.
Ông Tập xử lý theo cách của mình:
- Chênh lệch giàu nghèo, vấn đề toàn cầu, sẽ được giải quyết theo kiểu rất rất mang bộ mặt Trung Quốc: ông Tập bắt đầu chương trình “Cộng đồng phú dụ” tức “Cùng giàu”. Diễn Nôm ra là giới siêu giàu cần chia lại của cải cho người nghèo, giàu vừa thì giàu chậm lại, giới trung lưu và nghèo được tạo cơ hội nhiều hơn… để tất cả "cùng giàu". Ngay sau khi ông Tập mở lời 7 đại gia Trung Quốc đã cùng nhau chi gần $5 tỷ để làm “từ thiện”. Đó chỉ là khởi đầu.
- Các đại gia công nghệ: là câu chuyện sẽ nói riêng.
- Với các đại gia Bất động sản (BĐS) phình lớn quá nhanh, sống dựa vào quan hệ và vốn vay ông Tập hạn chế bằng cách tạo ra các rào cản tiếp cận nguồn vốn ngân hàng.
Mô hình kinh doanh của các công ty phát triển BĐS Trung Quốc dựa trên vốn vay, nhu cầu nhà ở ngày càng cao và giá nhà, giá cho thuê tăng nhanh chóng mặt. Cứ mua đất, mua nhà là có lãi. Các nhà phát triển BĐS xây kiểu gì bán cũng có lãi nên vay không biết sợ. Mà mô hình này đòi hỏi năm sau vay nhiều hơn năm trước. Vay ngân hàng, vay các quỹ, vay nhà cung cấp, vay khách hàng… hệ số đòn bẩy cực cao.
Mô hình kinh doanh này phình càng to thì khi nổ càng nguy hiểm. Chính phủ Trung Quốc thấy rõ mối nguy hiểm đó.
Để ngăn chặn rủi ro năm 2020 Trung Quốc công bố ba tiêu chí đỏ để cấp tín dụng cho các công ty bất động sản, đó là:
* Tỷ lệ nợ phải trả trên tổng tài sản không quá 70% (không kể tiền người mua trả trước);
* Tỷ lệ nợ ròng trên vốn chủ sở hữu không quá 100%;
* Tỷ lệ tiền mặt trên vay ngắn hạn ít nhất phải bằng 1.
Nếu vi phạm sẽ bị hạn chế hay không được tăng tín dụng.
Tiêu chí vay mua nhà cũng bị thắt chặt.
Các hoạt động này vừa để hạn chế rủi ro vỡ bong bóng thị trường BĐS tăng quá nóng vừa phục vụ các mục tiêu chính trị xa hơn.
- Song song với đó Trung Quốc triển khai hàng loạt các biện pháp trao cơ hội phát triển, tăng khả năng tiếp cận các ngân hàng đối với SMEs và siêu nhỏ, cá nhân.
Tất cả nhằm tăng sức tiêu dùng cá nhân thông qua tăng tầng lớp trung lưu, tăng cường tiêu dùng xã hội nhằm biến Trung Quốc thành thị trường tăng trưởng bền vững.
- Đáng chú ý nữa là dù trên thực tế các động thái gần đây của PBoC dường như vẫn tiếp tục các chương trình nói lỏng tiền tệ nhưng lại làm đồng NDT… mạnh lên!!! (So 4/2020 đồng NDT đã tăng giá 10%). Chuẩn bị xây dựng thị trường tiêu thụ bằng việc làm NDT mạnh lên tý chút lại là bước đi không tồi. Nước Mỹ trước đây thời TT Obama và TT Trump đòi Trung Quốc nâng giá NDT nay chả cần ép nữa. Trung Quốc tự mình cũng muốn thế.
3. Làm chủ công nghệ lõi và Big Data
Tháng 6/2020 thế giới ầm ỹ với chuyện Tổng thống Mỹ D.Trump ký sắc lệnh sẽ cấm Tiktok nếu công ty mẹ của nó là ByteDance của Trung Quốc không bán TikTok khu vực Mỹ cho doanh nghiệp Mỹ trong vòng 45 ngày. MXH 1 tỷ người dùng này tăng trưởng rất nhanh và Tiktok khu vực Mỹ, Canada, Úc và New Zealand được định giá $20-$30 tỷ. Người Trung Quốc đàm phán hết với Microsoft, Walmart rồi Oracle và bắt đầu cả cuộc chiến pháp lý… tìm cách câu giờ.
Tuy nhiên có một giao dịch khác lớn và quan trọng hơn nhiều thì diễn ra thuận buồm xuôi gió và được các bên cố ý ỉm đi: Nvidia của Mỹ với giá 40 tỷ USD đã mua lại từ SoftBank nhà phát triển bộ vi xử lý ARM, công ty công nghệ châu Âu cuối cùng có trụ sở tại Cambridge của nước Anh thành lập năm 1990. Có khi nào ông Trump làm ầm ĩ vụ Tiktok để che lấp vụ này chăng? Nếu vậy ông Trump cũng thâm ra phết chứ chả thường!
ARM là ai?
Doanh nghiệp này không tự sản xuất chip mà làm việc mang tính lõi hơn: nghiên cứu, phát triển, kiến trúc và thiết kế các bộ vi xử lý rồi bán chúng cho các công ty bán dẫn chế tạo chip. Các loại điện thoại, TV thông minh, hệ thống sinh trắc học, máy tính, máy tính xách tay và máy tính bảng… đều sử dụng sản phẩm của ARM. ARM tuyên bố 95% điện thoại thông minh cao cấp trên thế giới sử dụng thiết kế cung cấp bởi ARM. Apple và siêu máy tính mạnh nhất thế giới Fugaku của Nhật Bản sử dụng chip dựa trên kiến trúc của ARM. Bằng giao dịch này Mỹ trở thành độc quyền nắm giữ công nghệ chip mạnh có thể thực hiện xử lý IoT và Big Data. Mọi nhà sản xuất chip trên thế giới từ nay phải thở qua lỗ mũi của Mỹ. Một nước đi cực kỳ cao tay của Mỹ nhằm chặn từ nguồn để toàn bộ công nghệ chip của Trung Quốc phải phụ thuộc vào Mỹ.
Tất nhiên người Trung Quốc hiểu bản chất những chuyện này: TikTok là Big Data và ARM là công nghệ lõi trong xử lý Big Data, Trí tuệ nhân tạo - AI và Internet vạn vật - IoT. Mà ai có Big Data và xử lý được nó người ấy sở hữu thế giới.
Trung Quốc sợ chậm chân phải uống nước đục. Họ bắt đầu lo ngại thực sự. Có 3 quan ngại lớn liên quan đến công nghệ:
a. Phụ thuộc vào công nghệ lõi của các quốc gia khác (nhất là Mỹ) để rồi có chuyện xảy ra như với Huawei và sau đó Covid đã làm ông Tập không còn tin vào “chuỗi cung ứng toàn cầu” và “toàn cầu hoá” nữa (BTW: ông Putin cũng nghĩ vậy nhưng là 5-7 năm trước). Không gì khó chịu với Trung Quốc hơn phải chơi theo luật chơi của người khác.
b. Với sự xuất hiện các công ty công nghệ tư nhân dường như Chính quyền Trung Quốc mất độc quyền kiểm soát dữ liệu công dân: Internet, mobile phone và mạng xã hội cho phép người dân và doanh nghiệp kết nối ngang hàng bỏ qua các nền tảng hạ tầng nhà nước. Các giao dịch thanh toán, các apps giao tiếp, trò chơi giải trí điện tử dường như biến khỏi tầm kiểm soát của nhà nước. Mà mất kiểm soát là mất quyền lực.
c. Nền kinh tế Trung Quốc đang chậm lại sau nhiều thập kỷ tăng trưởng bùng nổ. Nhiều vấn đề liên quan đến hệ thống ngân hàng, thị trường bất động sản và nguồn lao động đang già nhanh và giá hết rẻ. Bao nhiêu chuyện đau đầu thế mà đám đại gia công nghệ dám không chỉ sống khỏe với tài nguyên Big Data mà còn phát triển như vũ bão, lấn sân sang dịch vụ tài chính và trở thành một sức mạnh đầy quyền lực của xã hội. Đó không chỉ là chuyện khoảng cách giàu nghèo tăng cao nữa rồi mà là sự thách thức quyền lực.
Chính quyền Trung Quốc lập tức tìm giải pháp.
a. Trước hết là không để các công ty công nghệ sở hữu Big Data của Trung Quốc, nắm công nghệ lõi… bị phương Tây thâu tóm.
Đợt IPO của Ant Group, công ty con của gã khổng lồ công nghệ Alibaba, bị chặn. Didi một ứng dụng gọi xe, đã bị trừng phạt vì định đi tắt niêm yết cổ phiếu của mình ở Mỹ và hiện trong nước thì bị thanh tra phạt vạ còn ở Mỹ cũng đang bị phiền phức do không niêm yết được… vỡ cả mặt!
Trung Quốc đồng thời bóp nghẹt các hình thức niêm yết ở nước ngoài hay niêm yết trá hình ở nước ngoài của các đại gia công nghệ thông qua sử dụng ADRs (American Depositary Receipts) và nhất là thông qua các công ty vỏ bọc - Shell Companies- vẫn gọi là VEI (Variable Interest Engities) của các công ty công nghệ Trung Quốc. Phi vụ Tiktok bị Trung Quốc chống kịch liệt và kết quả là đã chìm xuồng với sự đăng quang của ông Biden.
Nhưng đó mới là 1/3 vấn đề.
b. Song song với việc tự lực nghiên cứu phát triển công nghệ lõi, ông Tập dưới khẩu hiệu “Cộng đồng phú dụ” bắt đầu tấn công và thâu tóm các nguồn lực công nghệ tư nhân Trung Quốc.
Tất nhiên ông Tập bảo rằng lời kêu gọi của ông không có nghĩa là "giết người giàu để giúp đỡ người nghèo" hay ”cướp của người giàu chia cho người nghèo”. Chỉ là kêu gọi những người "làm giàu trước" giúp đỡ những người đi sau. Thế thôi!
Không giúp thì làm sao? Không thấy ông công khai. Chỉ biết ngay sau đó các ông chủ công nghệ đã mở hầu bao: $5 tỷ làm “từ thiện” đầu tiên từ 7 ông lớn hầu như đều là tỷ phú công nghệ. Tencent và Alibaba ngay lập tức cùng hứa mỗi công ty sẽ chi $15.5 tỷ trong vòng 5 năm. Nhưng đó mới là bắt đầu.
Hiện các ông chủ công nghệ đang đau đầu: không biết phải “giúp” bao nhiêu và bao lâu cho đủ. Nghe vỉa hè Thiên An Môn đồn là 1/3, thu nhập hay tài sản gì đó! Hàng năm.
Nhưng điều ấy vẫn không làm ông Tập vui.
Ấy là người dân Trung Quốc khá “kỳ cục”: ông Tập hứa hẹn chăm lo cho họ “cùng giàu” để đổi lấy quyền truy cập vào quyền riêng tư của họ mà họ lại thờ ơ không thích thú chia sẻ với Chính phủ lắm.
Ví dụ Trung Quốc có một ứng dụng của Chính phủ được quảng bá như một biện pháp bảo vệ người Trung Quốc bình thường khỏi những kẻ lừa đảo nước ngoài và yêu cầu người dân phải cài vào điện thoại. Nếu không cài không thể đăng ký cho trẻ em đi học, thuê nhà hoặc làm việc cho nhà nước. Mỗi bất tiện là nó đòi cấp 29 quyền truy cập trực tiếp vào nhật ký cuộc gọi, tin nhắn, lướt web và mọi thứ khác.
Chả hiểu sao (?) một số trong những người cài đã được mời đến uống trà với cơ quan an ninh - để thảo luận chẳng hạn như về việc tại sao họ đọc tin tức tài chính ở trang web nước ngoài.
Có lẽ đó là lý do chăng?
Nên “chỉ” 200 triệu người chịu cài app này.
Trong khi đó cả tỷ người Trung Quốc nhiệt tình cài các app giao tiếp, mua sắm, đặt đồ ăn, gọi taxi, thanh toán, trò chơi và giải trí… của các đại gia công nghệ và vô tư chia sẻ các dữ liệu cá nhân cho họ. Mà hội này thì không nhiệt tình chia sẻ Big Data với Chính phủ cho lắm.
Ông Tập rất không thích.
Khởi động là cuộc điều tra chống độc quyền đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc đối với Alibaba của Jack Ma. Phạt 2,8 tỷ USD. Tiếp theo là Meituan- dịch vụ giao đồ ăn lớn nhất nước.
Chưa hết.
Luật bảo vệ dữ liệu và thông tin mới được thông qua cấm xuất dữ liệu người tiêu dùng mà không có sự cho phép của cơ quan quản lý nhà nước và buộc các công ty phải giữ kín thông tin “nhạy cảm” (thế nào là nhạy cảm thì tuỳ hỉ). Điều này có nghĩa là các công ty buộc phải xây dựng trung tâm dữ liệu ở Trung Quốc và không thể chuyển dữ liệu người dùng đi đâu. Các khái niệm bị cấm đoán toàn định tính, mơ hồ và như lưỡi gươm treo lơ lửng trên đầu các công ty công nghệ: họ có thể bị trừng phạt bất kể lúc nào vì bất kỳ hoạt động nào.
Chưa xong.
Trung Quốc buộc Jack Ma phải tách mảng cho vay khỏi Ant Group hiện đang có hơn 1 tỷ khách hàng. App thanh toán Alipay sẽ vẫn thuộc về Ant. Nhưng Huabei, đơn vị cấp dịch vụ tương tự như thẻ tín dụng truyền thống và Jiebei, đơn vị cung cấp các khoản vay tiêu dùng nhỏ không có bảo đảm - hai mảng kinh doanh béo bở sẽ được tách ra khỏi Ant thành công ty riêng. Ant Group sẽ sở hữu 35% cổ phần công ty này và phát hành cho Tập đoàn Đầu tư Du lịch Chiết Giang 35% cổ phần, Tập đoàn Đầu tư và Tài chính Hàng Châu cùng với Cảng Điện tử Chiết Giang mỗi công ty trên 5% - các đơn vị này tuy chả biết gì về xếp hạng tín dụng hay cho vay tiêu dùng nhưng được cái là đáp ứng yêu cầu quan trọng của ông Tập: doanh nghiệp nhà nước. Cổ đông mới duy nhất không phải là DNNN là Transfar Group nắm giữ 7% được các nguồn tin không chính thức nói là của một số quan chức.
Đó là 1/3 vấn đề tiếp theo.
c. Đòn bồi là cuối tháng 4/2021 Trung Quốc đã cấm WeChat, Tencent, Didi và JD..com cung cấp các sản phẩm bảo hiểm, cho vay cũng như các dịch vụ tài chính ngoài dịch vụ thanh toán, nhằm triệt tiêu tham vọng của các đại gia công nghệ trở thành các tài phiệt tài chính, là điều họ hoàn toàn có thể trở thành. Với thanh toán thì đã có tiền mã hoá: các sàn giao dịch tiền mã hoá đã bị cấm, thay vào đó là đồng CBDC của PBoC để kiểm soát các giao dịch thanh toán.
Đó là 1/3 vấn đề cuối.
Điều gì sẽ diễn ra tiếp?
Chính phủ Trung Quốc sẽ không mất công phát triển các ứng dụng mới làm gì. Đang có sẵn đầy ra đấy.
Khả năng cao là trong thời gian sắp tới các ông lớn công nghệ của Trung Quốc cách này hay cách khác, giống như Ant, sẽ bị các DNNN hay nhà nước kiểm soát… tức bị quốc hữu hoá về bản chất. Phải “Cùng giàu” chứ!
Nhà nước Trung Quốc cần nắm giữ công nghệ lõi và Big Data dân cư.
Và “Cùng giàu” chính là để nhắm vào nhóm đại gia công nghệ.
Với các đại gia BĐS đã có 3 tiêu chí đỏ để kìm chế và có cách chia sẻ khác.
Các ông chủ khác tạm thời chưa bị động vào.
Trung Quốc vốn bậc thầy trong chỉ chó mắng mèo mà!
4. Xây dựng văn hoá mới:
Ông Mao Trạch Đông trước khi làm Cách mạng Văn hoá đã tập dượt để kiểm tra quyền lực bằng chiến dịch giết chim sẻ.
Ngày hôm nay ông Tập đã có Covid để thử không cần chim sẻ nữa.
Việc tiếp theo là chấn chỉnh văn hoá. Tất nhiên văn hoá nhưng không chỉ văn hoá: là sự khẳng định quyền lực, dẹp bỏ các hình thức tư duy ngược chiều và dập tắt tư tưởng đối lập.
Trung Quốc có đến 800 triệu người trẻ sử dụng Internet phục vụ giải trí nơi Pop Music trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu. Giới trẻ bị ảnh hưởng văn hoá phương Tây, tôn thờ các idol không chỉ là người Trung Quốc. Hình thành các Fan Club quy mô rất lớn và tôn thờ idol như thánh.
Điều này không thể được ông Tập chấp nhận.
Làm sao một đất có nhiều thánh được!!!
Các giá trị văn hoá mới sẽ được thiết lập.
Nghệ sỹ được chọn trước vì làm gì với họ cũng sẽ lan tỏa rất rộng. Tính biểu tượng sẽ cao. Việc “phong sát” các nghệ sỹ nổi tiếng mới là bước đầu.
Các idol theo mẫu phi giới tính sẽ bị phong sát tiếp theo. Hình mẫu nam phải nam tính và là người nổi tiếng, yêu nước.
Các diễn viên và khách mời trong các bộ phim, gameshow cần phải có tư cách đạo đức tốt, nhận thức chính trị đúng đắn và trình độ nghệ thuật cao, được xã hội đánh giá phù hợp. Ai đánh giá thì biết rồi!
Các Fan Club cách này hay cách khác sẽ bị hạn chế và ngăn chặn, thu hẹp.
Chơi game có hại cho trẻ em, vì vậy nó sẽ bị hạn chế nghiêm ngặt.
Người Trung Quốc đang già đi vì vậy cần khuyến khích sinh nở và gia đình hạnh phúc là nhiều hơn 1 con. Tốt nhất là 2-3 con.
Các công cụ tìm kiếm được yêu cầu điều chỉnh thuật toán để khi search luôn đưa ra các gợi ý hướng tới giá trị bền vững và năng lượng tích cực.
Bước tiếp theo sẽ là giáo dục. Hiện Trung Quốc hạn chế ngặt dạy thêm và cấm các tổ chức nước ngoài tài trợ các chương trình dạy ngoại khoá.
Cần giáo dục tư duy “chuẩn mực”. Trước mắt nội dung cuốn sách "Những tư tưởng của Chủ tịch Tập Cận Bình" sẽ được đưa vào chương trình giảng dạy phổ thông bắt buộc từ năm học mới.
Trung Quốc cần có văn hoá của riêng mình.
Nền văn hoá để phục vụ mục tiêu chính trị của Trung Quốc, tức là của ông Tập.
5. Tái cơ cấu hệ thống ngân hàng.
Điểm yếu chết người của Trung Quốc là hệ thống tiền tệ. Hệ thống ngân hàng có lúc được ví như quả bom nổ chậm.
Trong khi ấy quy mô hệ thống ngân hàng Trung Quốc rất lớn và là nguồn cấp vốn chính cho nền kinh tế. Theo số liệu tổng hợp cuối năm 2020 các NHTM Trung Quốc có: Tổng tài sản hơn $49 ngàn tỷ, tổng dư nợ cho vay nền kinh tế khoảng $40 ngàn tỷ đạt mức 280% GDP, GDP $14,7 ngàn tỷ.
(Số liệu để đối chiếu của Mỹ: Tổng tài sản gần $21 ngàn tỷ, tổng dư nợ cho vay nền kinh tế khoảng $15 ngàn tỷ đạt mức 70% GDP, GDP $21 ngàn tỷ -theo FRED. Chỉ bằng 1/2 của Trung Quốc).
Hệ thống tiền tệ Trung Quốc ngoài NHTW PBoC có gần 5.000 tổ chức tín dụng các loại bao gồm: 6 Ngân hàng Quốc doanh (chiếm 46% thị phần), 12 NHTMCP hoạt động toàn quốc (20%), gần 200 ngân hàng đô thị (16%) và khoảng 1.400 ngân hàng nông thôn cùng 3.000 hợp tác xã tín dụng (16% thị phần). Ngân hàng và tổ chức tín dụng nước ngoài chỉ chiếm dưới 2% thị phần.
Top 4 ngân hàng lớn nhất thế giới theo tổng tài sản đều của Trung Quốc. Top 10 thì Trung Quốc có 5.
Hệ thống ngân hàng to như vậy, nhưng bên trong của nó thì rất bất ổn.
Các vấn đề chính của hệ thống ngân hàng Trung Quốc đều nghiêm trọng:
a. Quản trị và quản lý lạc hậu theo kiểu cũ, phân tán. Mỗi chi nhánh như 1 ngân hàng độc lập. Quản lý, vì vậy, rất kém.
b. Quan hệ mật thiết với và chịu sự chỉ đạo chặt chẽ của chính quyền địa phương. Nhân sự, định hướng hoạt động do Đảng ủy địa phương quyết.
c. Chủ yếu cho vay doanh nghiệp nhà nước. Phê duyệt tín dụng theo chỉ đạo của Đảng uỷ. Chỉ khoảng 3-5% nhu cầu doanh nghiệp nhỏ tiếp cận được hệ thống ngân hàng.
d. Chất lượng tài sản và tín dụng là đại vấn đề. Thông tin chính thức nợ xấu chỉ 1,8-1.9% nhưng các nhà phân tích cho rằng nợ xấu phải nằm ở mức 10%- 25% tổng dư nợ tuỳ thời điểm. Trước đây, đầu những năm 2000, có lúc dự báo NPLs lên 40%-45% ở các NHQD lớn. Ấy là chưa kể nợ đã chuyển AMCs.
e. Shadow banks: là hệ thống cho vay ngoài hệ thống ngân hàng và hầu như không chịu sự quản lý nhà nước. 95% nhu cầu doanh nghiệp nhỏ, do không thể tiếp cận với các khoản vay ngân hàng, đang sử dụng dịch vụ của Shadow banks tại Trung Quốc. Đây là điều kiện thuận lợi để Shadow banks bùng nổ mạnh mẽ, đạt doanh số khoảng 8,3 nghìn tỷ USD tương đương với 60% GDP của Trung Quốc năm 2019. Điều đặc biệt của hệ thống Shadow Bank Trung Quốc là chính các NHTM cũng tích cực tham gia hệ thống này để né các quy định hạn chế cho vay của nhà nước. Hệ thống Shadow banks cực kỳ rủi ro và cộng sinh với hệ thống NHTM là một vấn đề rất lớn chưa có lời giải của hệ thống ngân hàng Trung Quốc.
f. Chế độ tài chính kế toán và kiểm toán lạc hậu, khá xa chuẩn mực quốc tế. Do vậy số liệu không minh bạch và không tin cậy.
g. Hiệu quả thấp: ROA hệ thống ngân hàng Trung Quốc chính thức chỉ 0.8%-0.9%, ROE khoảng trên 12%. Tương đối thấp. Lợi nhuận ngân hàng là chỉ số quan trọng trong quản lý rủi ro. ROA/ROE thấp thể hiện khả năng chống đỡ khủng hoàng rất kém.
h. Hệ thống 12 Ngân hàng TMCP toàn quốc và gần 200 ngân hàng TMCP đô thị tuy thị phần nhỏ nhưng quy mô không nhỏ và nếu có vấn đề thì không hề nhỏ. Ngân hàng nhỏ nhưng có thể gây hậu quả lớn! PBoC gần đây đã phải vài lần ra tay.
i. Trung Quốc gia nhập WTO 2001 và phải cam kết mở cửa hệ thống ngân hàng. Mặc dù vậy họ vẫn tìm cách trì hoãn, bảo hộ tối đa. Các ngân hàng nước ngoài bị gây khó dễ nhằm hạn chế họ mở chi nhánh, không cấp giấy phép hay mua cổ phần ngân hàng nội địa. Cách gây khó rất nhiều và phong phú: yêu cầu đầu tiên là kinh doanh hiệu quả và không có vi phạm đáng kể. Thế nào là kinh doanh hiệu quả và vi phạm nào không đáng kể không có tiêu chí rõ ràng nên chứng minh điều ấy cũng tương tự như chứng minh bánh mỳ là thực phẩm hay rút tiền ngân hàng là hoạt động thiết yếu… với ai đó!
Chính việc đóng cửa ấy làm quá trình cải tổ hệ thống ngân hàng Trung Quốc diễn ra rất chậm, dù nó cách ly Trung Quốc khỏi khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008.
Hệ thống ngân hàng lớn thế nhưng lỗi hệ thống tiềm ẩn khủng khiếp như vậy rõ ràng đang chứa đựng rủi ro cực cao. Càng để lâu càng phình ra càng nguy hiểm.
Nếu là bom giờ nó phải là bom nhiệt hạch!
Nhận thức được việc ấy đã từ lâu Trung Quốc đã tìm cách bắt tay vào tái cơ cấu lại hệ thống ngân hàng bằng 3 chương trình.
Thứ nhất là nâng cao sức mạnh tài chính: nâng vốn cấp 1 (Chính phủ liên tục bơm vốn cho các NHQD) và vốn cấp 2, xử lý nợ xấu, thắt chặt tiêu chí nợ xấu, thành lập các công ty AMC (tiếp nhận lượng nợ xấu đến 25% GDP) v.v.
Thứ hai là giảm tải cho hệ thống ngân hàng thương mại bằng cách hướng kênh tiền tiết kiệm sang cần sản phẩm tài chính khác như bảo hiểm, hưu trí, quỹ, chứng khoán… đồng thời hướng tiền vay qua kênh thị trường Vốn và vay tiêu dùng. Năm 2020 này Trung Quốc dỡ bỏ hạn chế sở hữu nước ngoài tại các công ty chứng khoán, bảo hiểm và quản lý quỹ nhằm nhanh chóng tự do hoá các thị trường này.
Thứ ba: từ năm 2005 bắt đầu thay đổi mô hình tổ chức các NHTM thành mô hình công ty cổ phần và bắt đầu gọi vốn cổ đông chiến lược nước ngoài cho Big Four - 4 ngân hàng quốc doanh lớn nhất- Bank of China (BOC), Industrial and Commercial Bank of China (ICBC), Agricultural Bank of China (ABC), China Construction Bank (CCB).
Mặc dù vậy trên thực tế việc tái cơ cấu Quản trị Điều hành chưa diễn ra. Những việc đã làm gọi là cải thiện hay vôi ve thì đúng hơn: chủ yếu là hình thức nên chưa hiệu quả.
Lý do chính vì chưa ai dám động vào vấn đề cốt lõi: Quản trị, điều hành và hiện đại hoá.
Điều ấy có lý do của nó.
Thứ nhất bởi hệ thống ngân hàng quá lớn và kinh tế quá phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng. Động vào nó mà làm tê liệt hệ thống tiền tệ… thì chuyện sẽ rất to.
Thứ hai do thị trường tiền tệ và thị trường bất động sản Trung Quốc quá cộng sinh. Các nhà phát triển đang vay $2,8 ngàn tỷ (20%GDP), BĐS và các ngành công nghiệp phụ trợ góp 30% GDP. Chưa kể rất nhiều người dân đầu tư các khoản tiền tiết kiệm vào bất động sản: họ góp 50% đến 100% giá trị các ngôi nhà xây dựng dở dang và hình thành trong tương lai. Động vào ngân hàng là động vào BĐS và ngược lại. Cả 2 cùng có vấn đề thì đại họa sẽ mang tên khủng hoảng và bất ổn xã hội.
Thứ ba ngân sách hoạt động của chính quyền các địa phương không là các thành phố lớn phụ thuộc nhiều vào việc bán đất và thu từ bất động sản. Mà thị trường này phát triển nhờ hệ thống ngân hàng hà hơi giúp sức. Hệ thống ngân hàng ở đâu thì lại do địa phương đó chỉ đạo. Vòng tròn khép kín.
Không thể coi thường quyền lợi của các lãnh chúa địa phương được.
Vì vậy nên cho đến lúc này kể cả ông Tập cũng chưa dám mạnh tay sắp xếp lại “bếp núc” của hệ thống ngân hàng Trung Quốc.
Có thể dự báo các bước cải tổ hệ thống ngân hàng tiếp theo của ông Tập sẽ là:
a. Tiếp tục đóng cửa ngành ngân hàng trên thực tế. Các chương trình “vôi ve” vẫn tiếp tục duy trì để ổn định hệ thống. Từng bước thu nhỏ sự phụ thuộc của nền kinh tế vào các ngân hàng thương mại hiện nay. Thị phần các NHQD từ 60% cách đây nhiều năm giảm xuống dưới 50% là thuận lợi bước đầu. Nhưng cần giảm quy mô so với GDP.
b. Đẩy mạnh CBDC (tiền mã hoá) của PBoC như một công cụ bên cạnh hệ thống NHTM, nhân cơ hội đó biến các app thanh toán của các đại gia công nghệ thành culi cho CBDC… một công đôi việc. Đây chính là lý do đầu tiên ông Tập phản đối tiền mã hoá kịch liệt, sau lại ủng hộ nó. Và bây giờ sau khi cấm giao dịch tiền mã hoá đã giao cho PBoC triển khai CBDC rầm rộ như một công cụ chống lại sự độc quyền của USD và dùng cho thanh toán phân tán mà PBoC vẫn kiểm soát được. Nếu thành công đây sẽ là thắng lợi kép của ông Tập.
c. Mọi thứ khác sẽ giữ nguyên và thay đổi từ từ, cải tổ công tác Quản trị - Điều hành làm cuối cùng. Kể cả Shadow Banks cũng sẽ tạm thời giữ nguyên để tránh đổ vỡ chỉ không cho phình quá to và dẹp từ từ: dẹp lúc nào chả được. Tóm lại sẽ làm theo sơ đồ: Biến chuyện to thành chuyện vừa, biến chuyện vừa thành chuyện nhỏ, biến chuyện nhỏ thành không có gì… Khi đã thành chuyện nhỏ mới động vào Quản trị - Điều hành. Mọi chuyện không nhanh được.
Hệ thống ngân hàng sẽ còn là điều làm ông Tập đau đầu.
May cho ông Tập là hệ thống tiền tệ với các tay to là Ngân hàng nhà nước ông Tập khiển được. Nhà nước là ông chứ là ai.
Tài phiệt tài chính tư nhân thì Trung Quốc không có ai ngoài Jack Ma với Ant thì ông đã xử. Hội công nghệ khác định làm tài chính thì ông đã cấm.
Tài phiệt công nghệ đã có chương trình “Cùng giàu” trị rồi.
Còn hội tài phiệt Bất động sản nữa thôi. Đúng lúc ấy lòi ra Evergrande.
6.
Ngoài lề chút.
Điều kiện tiên quyết để vận hành liên tục mọi mô hình kinh tế hay kinh doanh: dòng tiền chảy suôn sẻ tức thanh khoản. Như máu trong cơ thể cần lưu thông xuyên suốt.
Nguyên nhân gây mất thanh khoản vô số kể. Mọi doanh nghiệp phá sản ngẫm cho cùng cũng bởi mất thanh khoản. Có cái chết từ từ thấy trước, có cái chết bất ngờ.
Nhiều doanh nghiệp khóc ròng chịu thất bại khi cách thành công chỉ vài gang tay chỉ do mất thanh khoản vì thiếu chút thời gian, thiếu chút tiền nuôi nợ.
Kiểu như người đang lái xe chở hàng tấn vàng trên sa mạc mấy ngày nữa tới đích và thứ anh ta cần là vài lít nước để không chết khát. Và cuối cùng chịu chết khô chết khát trên đống vàng.
Cái nhục nữa của doanh nghiệp vay vốn khi mất thanh khoản là “Hoạ vô đơn chí phúc bất trùng lai”: Cross Default - Vỡ nợ chéo. Diễn Nôm ra là khi đã không trả được 1 khoản nợ lớn nhỏ thì tất cả các khoản nợ khác coi như đến hạn trả: tất cả chủ nợ cùng đòi trả và đe dọa kiện phá sản. Kể từ đó không ai dám cho vay hết, kể cả Shadow Bank hay xã hội đen. Ai đã gặp cảnh này mới hiểu: như bị bóp cổ đột ngột.
Khi ấy thì:
Mô hình kinh doanh tuyệt vời!
Nhân sự và sản phẩm tuyệt diệu!
Khách hàng và thị trường tuyệt hảo!
Khi khủng hoảng tất cả đều vô nghĩa.
Cái doanh nghiệp cần là vài lít nước: Tiền mặt! Trả ngay!
Vì vậy:
Mua doanh nghiệp rẻ nhất là khi nó cần thanh khoản.
Giết doanh nghiệp dễ nhất là làm nó mất thanh khoản.
Trong các bệnh của doanh nghiệp bệnh dễ cứu nhất cũng là cứu thanh khoản: chỉ cần vài lít nước.
Đó là vì sao đám kền kền AMCs và IBs (Ngân hàng Đầu tư) thường bay lượn ngập trời khi ngửi thấy mùi tử khí của khủng hoảng. Bọn ấy mang nước đổi vàng giá cắt cổ trong các giao dịch M&A, Mua bán nợ, Cung cấp vốn và Dịch vụ tài chính.
7.
Evergrande đang bị tình trạng ấy: mất thanh khoản và đe doạ của Cross Default.
a. Evergrande có mô hình kinh doanh như bao công ty BĐS Trung Quốc khác: Dựa trên nền tảng giá BĐS lên liên tục nên cứ có dự án là bán được, bán được là có lãi. Nhà đầu tư cứ mua là lời nên tranh nhau mua, tỷ lệ đầu cơ cao. Do vậy Evergrande huy động vốn $287 tỷ (hiện là $304 tỷ) từ mọi nguồn: Vay 128 ngân hàng $87 tỷ, phát hành trái phiếu, vay các quỹ, vay nhà cung cấp, vay khách hàng ($200 tỷ)… đến mức ép cả nhân viên phải cho vay: nhân viên muốn có thưởng phải cho công ty vay! Có tin đồn công ty còn nợ “shadow banks” nhưng không nhiều (so với $287 tỷ- tất nhiên). Vay chủ yếu là ngắn hạn ($222 tỷ) nên dòng tiền mất cân đối kỳ hạn, tỷ lệ đòn bẩy cao và năm nay phình to hơn năm trước. Ông chủ Evergrande thì không quen làm nhỏ và không có khái niệm thu hẹp kinh doanh trong đầu. Nên quy mô cứ tăng đều để đảm bảo dòng tiền… và chấp nhận những sơ đồ rủi ro, giá vay cao. Xuất hiện cả sơ đồ dự án thế chấp ngân hàng và bán nhà hình thành trong tương lai thu tiền trước từ người mua nhưng không trả nợ (hơi giống thế chấp 2 lần).
(Số liệu lấy từ Báo cáo Tài chính kiểm toán bởi PwC năm 2020)
Một số nhà phân tích cho rằng giá tài sản của Evergrande giảm nhưng không được hạch toán đúng để che dấu lỗ (chưa kiểm chứng). Dường như công ty đã mất hết hay âm vốn chủ sở hữu nếu thanh lý tài sản ngày hôm nay để trả nợ. Tình hình tài chính của Evergrande đến mức phá sản không phải cần thêm số liệu.
Chỉ với các số liệu ở Báo cáo Tài chính 2020 cùng thông tin thị trường thì dường như công ty gặp 2 vấn đề:
- Đầu tư ngoài ngành: xe điện, dịch vụ internet, truyền thông, công viên giải trí, nước khoáng và thực phẩm và cả bóng đá với số tiền lên đến hàng chục tỷ USD chưa đem lại dòng tiền hiệu quả nên thanh khoản rất thấp;
- Mất cân đối kỳ hạn dòng tiền: không đủ tiền trả Nợ vay phải trả đến hạn trong vòng 12 tháng tới khoảng $37 tỷ, trái phiếu $92 tỷ và phải trả thương mại khoảng $16 tỷ (các thông tin nợ phải trả này chưa được xác minh đối chiếu chéo, nêu chỉ để tham khảo quy mô).
Đúng lúc ấy 3 tiêu chí đỏ ra đời.
Evergrande tất nhiên không đáp ứng cả 3 tiêu chí đỏ.
Kết quả là gì?
Các Ngân hàng đột ngột dừng cấp tín dụng thu nợ trong khi 66% nguồn vốn là ngắn hạn chả khác gì cắt nguồn oxy. Các nhà cung cấp sẽ cẩn trọng không bán trả chậm nữa chỉ đòi. Khách hàng sẽ không đặt thêm tiền cọc.
Evergrande ngộp thở mất thanh khoản là đúng thôi. Cái kết mất khả năng chi trả là thấy rõ.
Diễn biến gần nhất:
- 23/09/2021 công ty phải trả tổng $110triệu coupon. Đàm phán thành công tái cơ cấu được $36 triệu với ngân hàng nội địa nhưng không trả được $84 triệu coupon bằng USD.
- 29/09/2021 công ty không trả được khoản coupon thứ 2.
- 12/10/2021 công ty không trả được $148 triệu trong số $573 triệu coupon phải trả từ đó đến cuối năm.
- 15/10/2021 dường như không trả được $1,05 tỷ các khoản vay ngân hàng nội địa.
Công ty có 30 ngày “ân huệ” (Grace Period) để đảm phán, xử lý với các chủ nợ. Nếu không thành công sẽ chính thức bị tuyên mất khả năng chi trả. Khi ấy điều khoản Cross Default sẽ được kích hoạt.
Nhóm trái chủ nước ngoài nắm giữ $5 tỷ đã mời công ty luật Kirkland&Ellis cùng IB Moelis đòi nợ và bảo vệ quyền lợi phòng công ty bán tháo tài sản.
Số phận của Evergrande sắp không do nó tự quyết định được rồi.
Evergrande đã thuê công ty tư vấn tích cực chào bán một số khoản đầu tư ngoài ngành và đàm phán với chủ nợ.
Quỹ thời gian sắp cạn!
Evergrande bị coi là một trong các công ty rất to đang gây rủi ro rất lớn cho kinh tế Trung Quốc.
Đấy là vấn đề kinh tế.
b. Về chính trị: Evergrande là ai?
Ông Hứa Gia Ấn thành lập Evergrande ở Thâm Quyến - Quảng Châu năm 1996. Ông có cả Thiên thời - Địa lợi - Nhân hoà.
Thiên thời là những thập kỷ tiếp theo tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và giá nhà tăng cao giúp công ty mở rộng hoạt động kinh doanh sang 280 thành phố của Trung Quốc.
Địa lợi do Thâm Quyến là trung tâm thử nghiệm của Trung Quốc trong cải cách và mở cửa nền kinh tế những năm 90s nên ông Hứa có đất dụng võ.
Nhưng quan trọng hơn là Nhân hoà.
Ông Hứa có quan hệ cá nhân mật thiết với cựu Phó Chủ tịch nước Trung Quốc Tăng Khánh Hồng, một trong những nhân vật có tẩm ảnh hưởng và vai trò quan trọng bậc nhất trong hệ thống chính trị Trung Quốc lúc ấy. Năm 2008, Tăng Khánh Hồng nghỉ hưu. Người bảo vệ tiếp theo của Hứa là gia đình cựu Thủ tướng Ôn Gia Bảo và những đàn em của ông Tăng Khánh Hồng còn tại vị (năm 2002 em trai ông Ôn Gia Bảo là Ôn Gia Hồng đã từng là cổ đông lớn thứ 2 -theo một số nguồn tin báo chí nước ngoài- và là thành viên HĐQT của Evergrande).
Tuy nhiên năm 2013 ông Ôn Gia Bảo về hưu và càng về sau những người bảo trợ ông Hứa càng rời khỏi các vị trí chính trị quan trọng ở Trung Quốc - ông Hứa không còn được bảo vệ về chính trị nữa. Người mới thì có duyên mới và cách kết bạn mới.
Vị thế chính trị của Evergrande vì thế cũng yếu dần.
Evergrande là rơi rớt của thế lực cũ có thể ảnh hưởng đến quá trình tập trung quyền lực của ông Tập. Dù ông Hứa rất ngoan nhưng cũng không cứu vãn, không tin được.
Ấy là vấn đề chính trị.
c. Dự báo
Ông Tập đang muốn thể hiện bản tay sắt với các nhà tài phiệt và với thị trường để mọi người biết bản lĩnh: ai là chủ nơi này!
Lúc này ông Tập cũng cần hạ nhiệt thị trường BĐS quá nóng. Nóng không chỉ vì giá cao mà còn vì quy mô lớn do xây dựng ồ ạt và độ ổn định thấp do yếu tố đầu cơ quá nhiều. Như người bị cuồng loạn mất kiểm soát hành động, thị trường cần một cú tát trời giáng và một xô nước lạnh thấu xương để toàn thị trường: nhà phát triển, khách hàng, các nhà tài trợ… bình tĩnh lại. Cách xử lý Evergrande, nhà phát triển lớn thứ 2 của Trung Quốc, có thể là một cú tát và xô nước lạnh phù hợp.
Nhân cơ hội ấy xử lý “ân oán giang hồ”, dẹp bớt các sân sau và cả những “ổ dịch” ảnh hưởng quyền lực tiềm năng.
Dẹp bỏ những doanh nghiệp kiểu Evergrande vừa làm vị thế độc tôn của ông Tập mạnh hơn vừa diệt trừ hậu họa kinh tế, làm tĩnh trí thị trường, mà không ảnh hưởng đến sự ổn định chung… tội gì ông Tập không làm!
Và Evergrande cũng là thuốc thử độ bền của thị trường. Dù 300 tỷ là 2% GDP Trung Quốc nhưng không đáng sợ do không bị đòn bẩy bởi các công cụ chứng khoán hoá hay phái sinh như với Subprime Mortgage Loans của Mỹ năm 2008. Chính phủ Trung Quốc cho rằng họ đủ sức can thiệp bởi phạm vi rủi ro xác định rõ. Thị trường chỉ sợ sự bất định.
Để sống sót, giả sử còn cơ hội sống, Evergrande cần 3 điều kiện:
i. Doanh nghiệp: thay máu, thay tư duy, thay đổi mô hình kinh doanh. Mạnh tay cắt bỏ mảng đầu tư không hiệu quả. Tập trung ngành nghề cốt lõi. Về nhân sự quản trị điều hành người đầu tiên phải thay là ông Hứa: chấp nhận đứng ngoài cho đám “thợ quản trị chuyên nghiệp” vào làm thay để tái cơ cấu một cách đồng bộ.
ii. Môi trường pháp lý tạo điều kiện thuận lợi.
iii. Bên cho vay tin tưởng vào kết quả tái cơ cấu và môi trường pháp lý an toàn.
Cả 3 điều Evergrande đều không có:
Điều i. khó xảy ra. Các tỷ phú tự thân thường rất cá tính, coi trên là Thiên tử dưới là mình nên bảo họ chấp nhận điều ấy gần như vô vọng. Trao quyền cho người khác là mất đi quyền lực. Mổ xẻ tái cơ cấu doanh nghiệp một cách căn cơ với họ là sự báng bổ và giết chết đứa con tinh thần. Bản thân việc gọi công ty là gia đình, là đứa con, là nơi thể hiện giá trị và quyền lực bản thân… là cách tư duy đầy cảm xúc nên ít khi nào họ chịu cho ai mổ xẻ vì khác gì tự chặt tay chân. Các công ty lớn nhỏ, kể cả các đại gia doanh nghiệp toàn cầu, có gia đình sáng lập viên điều hành cũng vẫn sụp đổ không cứu được kiểu vậy.
Điều iii. không thể có nếu không có ii.
Mà ii. thì không thuận rồi: Các phương tiện truyền thông chính thống của nhà nước Trung Quốc đã chính thức luận tội Evergrande. Những ngày gần đây họ đăng lại nhiều lần lời bình luận của blogger Li Guangman rằng các công ty khổng lồ nợ nần chồng chất như Evergrande “đã tự do há miệng ngậm máu, nuốt chửng tài sản của đất nước và nhân dân" để chứng minh: “dư luận xã hội rất bức xúc về Evergrande”.
Vậy là bản án của “dư luận quần chúng” đã tuyên! Evergrande phải chịu thôi.
Chính phủ Trung Quốc tuyên bố không coi Evergrande là "quá lớn để không cho phép phá sản" và sẽ không cứu nó cũng như các nhà đầu tư của nó. Kể cả khi các nhà đầu tư quốc tế lo ngại bắt đầu bán tháo cổ phiếu và BĐS gây sụt giảm cả 2 thị trường, kể cả khi nhà phát triển khác là Fantasia không chi trả được khoản nợ $206 triệu làm dấy lo ngại phản ứng dây chuyển, chính phủ Trung Quốc vẫn kiên quyết không can thiệp vào số phận của Evergrande.
Nhưng để Evergrande sập mất kiểm soát gây khủng hoảng, là điều có thể xảy ra, ông Tập không thể chấp nhận ngay trước thềm Đại hội 2022.
Nên dù cứu Evergrande không khó ông Tập sẽ không làm trừ phi gây khủng hoảng xã hội, mà khi ấy cũng chỉ cứu thanh khoản thị trường và cứu người mua nhà còn cổ đông khả năng cao là mất.
Các bước thăm dò đã có:
Đã có những DNNN đặt vấn đề mua lại Evergrande với giá rẻ mạt.
Đã có dự báo các khoản nợ của Evergrande được bán 1/5 giá trị.
Những ngày sắp tới sẽ là sống còn với Evergrande.
Dự báo:
- Chính Phủ Trung Quốc chỉ can thiệp nếu gây rủi ro mang tính hệ thống với Tài chính Tiền tệ, Thị trường BĐS hay An ninh xã hội, bằng mọi giá kiểm soát tình hình để không xảy ra khủng hoảng tài chính. PBoC sẽ can thiệp thanh khoản thị trường.
- Những người dân ứng tiền mua nhà sẽ nhận lại một phần tiền hay vẫn nhận được nhà nhưng chất lượng chưa biết, tiến độ sẽ chậm và giá cả xem lại chút ít… Các dự án sẽ được chuyển nhượng dần nếu không có phi vụ M&A với DNNN.
- Các nhà cung cấp lớn thiệt hại lớn, nhỏ thiệt hại nhỏ. Nhưng không ai đến mức phá sản.
- Các ngân hàng và các quỹ cho vay thiệt hại kha khá.
- Các cổ đông Evergrande mất nặng hoặc mất hết.
- Evergrande hoặc phá sản hoặc bị M&A hoặc bị xẻ thịt bán và dần biến mất.
Tóm lại cách làm là chia đống lửa thiệt hại rất to thành nhiều đám lửa. Anh khỏe dập đám to, anh vừa dập đám vừa, anh yếu dập đám bé… tuỳ theo sức của mình. Kẻ gây cháy thì phải chết cháy. Đám đông dân cư thì chỉ cần không cháy túi là vui rồi.
Mẹo này có một nhà tài phiệt nổi tiếng đã mách Chính phủ Việt Nam áp dụng thành công trong 1 phi vụ cách đây mấy chục năm. Cách đây hơn 10 năm làm cũng theo kiểu ấy nhưng sai bài nên không thành công như ý.
8.
Một người bạn Trung Quốc nói với tôi: Mao Trạch Đông làm người Trung Quốc được ngẩng đầu sau bao năm bị làm nhục; Đặng Tiểu Bình làm người Trung Quốc hết nghèo.
Có vẻ như ông Tập muốn ghi tên mình vào lịch sử như một người làm người Trung Quốc trở nên giàu có và trở thành bá chủ: Khi nhậm chức Ông Tập hứa sẽ hoàn thành hiện đại hóa xã hội Trung Quốc thành công vào năm 2035 và đến năm 2050 xây dựng một nhà nước Trung Hoa hiện đại và vĩ đại, thay thế Mỹ trong vai trò thủ lĩnh thế giới.
Không biết ông định tự tay mình làm việc ấy hay dành cho những người kế nghiệp? 5-10 năm tiếp theo thì có vẻ ông muốn tự mình. Trong 5-10 năm ấy ông Tập muốn Kinh tế - Xã hội Trung Quốc có 6 đặc điểm sau:
a. Đảng lãnh đạo toàn diện. Quyền lực Nhà nước tập trung mọi lĩnh vực. Các bước tự do hoá Kinh tế, Văn hoá hay Chính trị sẽ không diễn ra. Lãnh đạo hạt nhân là ông Tập.
b. Cùng giàu: Của cải xã hội sẽ được phân chia đều và công bằng theo cách của người Trung Quốc (hay của ông Tập?). Khoảng cách giàu nghèo hẹp lại;
c. Tư tưởng được nhà nước định hướng, dẫn dắt và kiểm soát;
d. Doanh nghiệp nhà nước là chủ đạo, chiếm lĩnh thị trường và nắm giữ các lĩnh vực chiến lược;
e. Doanh nghiệp tư nhân như các mũi nhọn dùng để tìm kiếm lĩnh vực kinh doanh mới, nâng cao năng lực cạnh tranh và khi lớn lên thành công thì các công ty này phải chịu sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước;
f. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ được tạo điều kiện phát triển;
6 việc ông Tập đang thực hiện là sự bắt đầu cho điều ấy.
9.
Trung Quốc với 6 đặc điểm nêu trên là điều ông Tập muốn xây dựng trên con đường thực hiện tham vọng biến Trung Quốc trở thành bá chủ thế giới. Nếu thành công ông Tập sẽ có quyền lực tuyệt đối với xã hội Trung Quốc.
Đó là tham vọng đầy thử thách và không hề dễ dàng khi đã lộ.
Trung Quốc vốn có một loạt các điểm yếu, đối mặt hàng loạt thách thức cả bên trong lẫn bên ngoài để đối thủ khai thác trên con đường thực hiện tham vọng trên. Mà đối thủ thì không chỉ một. Sẽ bàn khi có điều kiện.
Cá nhân ông Tập bổ sung vào thêm 3 loại thách thức mới:
a. Thứ nhất là các động thái tái cơ cấu kinh tế kiểu “Cùng giàu” của ông Tập giúp các doanh nghiệp nhà nước hưởng lợi nhưng lại làm mất động lực kinh doanh của khối tư nhân. Ảnh hưởng này rất sâu sắc vì sự lớn mạnh của kinh tế Trung Quốc từ khi mở cửa cho đến nay có công lớn của các doanh nghiệp tư nhân tạo nên sự năng động của Trung Quốc. Hiệu quả hoạt động DNNN từ xưa đến nay ở nhiều thể chế, nhiều quốc gia… luôn là vấn đề nan giải. Kể cả Trung Quốc hiện nay.
Các doanh nghiệp công nghệ Trung Quốc bị trói tay chân sẽ không mạnh lên được để cạnh tranh quốc tế.
Nếu điều ấy xảy ra thì Trung Quốc sẽ mất dần momentum: kinh tế không thể phát triển mà không có động lực. Thị trường tiêu thụ nội địa dù lớn đến đâu cũng không thể bảo hộ cho doanh nghiệp trong nước cạnh tranh với bên ngoài.
Để giữ quyền lực dễ sẽ đi gây hấn với bên ngoài để sử dụng chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi làm động lực và dùng sức mạnh.
b. Thứ hai là các thành quả kinh tế của Trung Quốc trong bốn thập niên qua được xây dựng dựa trên nguồn lao động giá rẻ, tận diệt môi trường và vốn. Trung Quốc trong suốt 40 năm ấy không phát minh, chế tạo ra bất kỳ sản phẩm mới được sử dụng phổ biến và nếu có sử dụng phổ biến thì cũng chỉ là sao chép nên chỉ là sản phẩm hạng hai. Ấy là nhờ chấp nhận tư duy mở, phi hệ tư tưởng và quyền biến của Đặng Tiểu Bình theo kiểu “mèo trắng mèo đen” mới làm xã hội Trung Quốc phát triển, sáng tạo và thực dụng như vậy. Ông Tập muốn một động lực tăng trưởng mới mạnh mẽ hơn mà lại siết chặt kiểm soát tư tưởng, tương đương tiêu diệt sức sáng tạo. Khi ấy kinh tế Trung Quốc khó mà có được thuộc tính đi đầu và dẫn dắt như Mỹ, Nhật. Đường lên làm lãnh đạo thế giới vì vậy thấy càng xa hơn.
c. Thứ ba là tham vọng và phong cách trở thành “lãnh đạo hạt nhân” của ông Tập khó có thể thu phục được nhiều người tài đức dám nghĩ, dám nói khó nghe… mà sẽ chỉ thu thập vào bộ máy những người trung thành vô điều kiện, chỉ nói điều ông muốn nghe. Văn hoá này sẽ lan xuống dưới. Hệ quả là không có ai nói ra những quan điểm độc lập, phản biện hay đặt vấn đề khác. Do vậy giữa mục tiêu và nhiệm vụ sẽ có khoảng cách ngày càng rộng. Bộ máy dễ trở nên kém hiệu quả nhưng giàu thành tích: hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ nhưng không phát triển như mong muốn. Thách thức này sẽ ngày càng lớn.
Rủi ro khôn lường với bộ máy thực thi hình thành từ những người “chỉ trung mà không tài”. Quản lý rủi ro này rất khó một khi nó nằm trong ADN bộ máy rồi.
Bởi bộ máy ấy đáng lẽ phải phản ứng kịp thời, nhạy, chuẩn xác với các tín hiệu của thị trường và xã hội lại chỉ đáp ứng nhanh nhạy với tín hiệu của ông chủ, không nhạy cảm tiếp nhận tín hiệu của các vấn đề trọng yếu và hoàn toàn “điếc” với tín hiệu ông chủ không muốn nghe.
Với bộ máy ấy không sợ đối thủ mạnh bằng sợ đồng bọn ngu!
Comments
Post a Comment